Termiz agrotexnalogiyalari innavatsion rivojlanish instituti

ТАҲЛИЛИ............................................................................................................ 
 

---

KIRISH 
Mamlakatimizda bozor iqtisodiyoti davrida aholini oziq-ovqat maxsulotlariga 
sanoatni esa xom ashyoga bo`lgan talabini qondirish bilan birga eksport 
salohiyatini yuksaltirish hozirgi kunda qishloq xo`jaligi oldida turgan eng muhim 
dolzarb vazifalardan biri bo`lib qolmoqda va respublikamiz hukumati bu sohaga 
katta e`tibor qaratmoqda 
http://www.worldatlas
 
.com/articles/top-apple-producing-countries-in-the-
world.html
  
Eng qadimiy daraxtdan biri hisoblangan pista (xondan pista) o`simlikning
kelib chiqish Vatani O`zbekistonning Farg`ona vodiysidagi Dardok qishlog`I 
yaqinida Tyan-shan tog` tizmalar atrafi xisoblandi. Pista bizda tabiiy sharoitda 
rivojlangan bo`lib .Bu noyob navli pista o`simligi bizda o`sishi uning 62 million 
yillardan beri osib kelishi . Bunga sabab uning poyasi qattiq va baquvvatligi uchun 
har qanday tashqi noqulay sharoitlarga chidamlidir.Pista navi suvsizlikka chidamli 
hisoblanib yer osti suvlarigacha yetib boradi. Pista butasimon daraxt bo`lib uzoq 
umir ko`radi .Uning o`siv davri ayrim qulay sharoiytlarda 1000 yilgacha yetishi
mumkin.350 -400 yil yaxshi hosil berishi malumotlarda keltirilgan. Bu o`simlik 
ayrim mamlakatlarda doimiy yashil daraxt sifatida shakillangan.Bizda noqulay 
sharoitlardan o`z barklarini to`kadi, ammo yil bo`yi yashil holatda turush mumkin. 
Hozirgi paytda tabiiy ravishda o`sib turgan tog`li o`rmonzorlarda pistaning 17 ta 
endemik turi uchraydi. Kelajakda ushbu endemik turlar yangi pista navlarini
yaratishda asos bo`lib qoladi.Pistaning yong`oqlari emas balki uning tanasida
chiqqan simola ham xalq xojaligida keng qo`llaniladi. Pistadan smolasining qayta 
ishlaydigan mahsuloti xozirgacha ham qimatli hisoblanib kelmoqda. Bir gap bilan 
aytganda noyobligi jihatdan eng qimmatli daraxtdir.Agarda bunchalar noyab 
bo`lmaganda edi uni bu darajada horijiyliklar qiziqish bildirmagan bo`lardi. Dunyo 
bo`yicha Eron ,AQSH Turkiya davlatlari ekmagan bo`lardi . Pistaning yanada 
ozimizda ommalashtirishga harakat boshlashimiz kerakdir.Chunki bizda lalmikor 
yerlar ko`pligi hisobga olgan holda 734 ming gt yer lalmikorlar bo`lib ularda pista 
ekishni yolga qo`yish kerak. O`zbekistonda lalmikor yerlar ko`p bo`libdan 
faydalanish kerak .Undan tashqari qanchadan qancha maydanlardan pistazorlar yo`q 

---

bo`lib ketmoqda bu joylarda qaytatdan pista yetishtirilsa bog`ga aylanadi va qancha 
dan qancha bog`darchilikka asos solinardi. Pista yetishtirday qiyin ish yoq chunki 
bu bir yil ikkiyillikda ham daraxt bolishi mumkin. Pista navini juda qiyin o`simlik 
hisoblanib ko`chat bilan ostirib ekish qiyinligi bilan undan tashqari kamida 7 ,8 15 
18 yillarda hosilga kirishi bilan qolgan daraxtlardan farq qiladi. Eroni pistalari esa 7 
yilda hosilga kiradi. O`zbekistondagi yovvoyi navlar esa 15 yilda 18yilgacha vaqt 
ketishi mumkin. O`zimizning pistalarga yangi tez o`sar navlarni payvant qilish
orqali esa pistani o`sishini tezlashtirish va hosilga kirishini qisqartirish orqali yangi 
navlarni yaratish mumkinligi ustida ish olib borish mumkin.
Pistа poyasidan 100 
dan ko’proq birikmalar olinishi mumkin. Bargidan 20 xil organiq kislotalar, 
jumladan qimmatli olma va limon kislotalari olinadi. Shuningdek, vitaminlar, 
stimulyatorlar, aminokislotalar, mikroelementlar ham paxta tozalash 
zavodlarining chiqitlarida uchraydi. 
Shibbalangan poya va chanoqlardan yoqilg’idan tashqari qurilish 
ashyosi sifatida keng foydalanish ahamiyatlidir. Undan presslangan faneralar, 
yog’ochlar, mebel yasash uchun kerakli ashyolar tayyorlanadi. Shuningdek 
qog’oz, karton, sellyuloza ham olinadi. Maydalangan Pistаpoyasi o’g’it va fer-
mentlash yo’li bilan yem–hashakka aralashgan holda chorva mollari uchun
ozuqa sifatida ham foydalanish mumkin.