Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish institute meva sabzavodchilik fakulteti Agronomiya anorchilik yo’nalishi 121-guruh talabasi Xurramova Zarnigorning Biologiya va genetika fanidan tayyorlagan slaydi

Modifikatsion o‘zgaruvchanlik tabiatda keng tarqalganligi sababli u poligenlar ta’sirida irsiylanadimi yoki tashqi muhit ta’sirida hosil bo‘ladimi degan masala munozaraga sababchi bo‘ldi. Bu munozaraga XX asrning boshida Iogannsen tajribalari nuqta qo‘yadi. U arpa, no‘xat, loviya o‘simliklarida kuzatish olib bordi. U tashqi muxit ta’sirida paydo bo‘lgan modifikatsion o‘zgaruvchanlik avloddan-avlodga berilmasligini isbotlab berdi. Modifikatsion o‘zgaruvchanlik irsiylanmasa ham organizmning o‘zgargan tashqi muhit sharoitida moslanishida, evolyutsion jarayonda har bir organizm turining saqlanib qolishida muhim ahamiyat kasb etadi. Odam belgilari hamda irsiy kasalliklari autosomali-dominant, autosomali-resessiv va jins bilan birikkan holda irsiylanar ekan, ana shu tiplar ustida to‘xtalib o‘tamiz. Autosomali-dominant irsiylanish.

Modifikatsion o‘zgaruvchanlik tabiatda keng tarqalganligi sababli u poligenlar ta’sirida irsiylanadimi yoki tashqi muhit ta’sirida hosil bo‘ladimi degan masala munozaraga sababchi bo‘ldi. Bu munozaraga XX asrning boshida Iogannsen tajribalari nuqta qo‘yadi. U arpa, no‘xat, loviya o‘simliklarida kuzatish olib bordi. U tashqi muxit ta’sirida paydo bo‘lgan modifikatsion o‘zgaruvchanlik avloddan-avlodga berilmasligini isbotlab berdi. Modifikatsion o‘zgaruvchanlik irsiylanmasa ham organizmning o‘zgargan tashqi muhit sharoitida moslanishida, evolyutsion jarayonda har bir organizm turining saqlanib qolishida muhim ahamiyat kasb etadi. Odam belgilari hamda irsiy kasalliklari autosomali-dominant, autosomali-resessiv va jins bilan birikkan holda irsiylanar ekan, ana shu tiplar ustida to‘xtalib o‘tamiz. Autosomali-dominant irsiylanish.

Agar quyonning oq yungli orqa tomonida uncha katta bo‘lmagan qismidagi yunglar ustar a bilan olinib, shu quyon harorat pastroq xonada boqilsa yungi qirqilgan joydagi yunglar qora rangda bo‘lib o‘sib chiqadi. Xuddi shunday xodisani xitoy navro‘zguli (Primula sinensis) da ham kuzatish mumkin. Bu o‘simlikning qizil gulli irqida odatdagi 150 -250 sharoitda qizil gul rivojlanadi. Aksincha 300 -350 haroratli muxitda o‘stirilsa uning gullari oq rangda bo‘ladi. Ana shunday oq gulli navro‘zgul urug‘lari normal sharoitga ekilsa, urug‘lardan rivojlangan o‘simliklarning guli qizil rangda bo‘ladi. Alpinistlarning 1mm3 qonida 4000 m balandlikda eritrotsitlar soni ikki martaga oshadi, vodiyga qaytganda esa ularda eritrotsitlar soni normal holatga keladi. Ba’zan kimyoviy, fizikaviy mutatsiyalar ta’sirida organizmning fenotipi keskin o‘zgaradi va badbashara organizm rivojlanadi. Shu singari modifikatsiyalar morfozlar deb ataladi.