Termiz davlat universiteti «gaz kimyosi» fanidan

n-butilenlarni butadiyen -1,3 ga degidrirlash
n-butandan butadiyen olishning ikki bosqichli jarayonining 1- bosqichida olingan n-butilenlarni degidrirlash jarayoni hisoblanadi. Butadiyen olish uchun shuningdek, neft xomashyosini destruktiv qayta ishlash gazlaridan olinadigan n- butilenlardan ham foydalaniladi. Ko‘p hollarda ikkila manbadan olingan n- butilenlar aralashmasi degidrirlanadi.
Butadiyen-1,3 alfa va betta butilenlar (sis va trans shakllari) nidegidrirlashdan hosil bo‘ladi.
𝐶𝐻₂ =𝐶𝐻 − 𝐶𝐻 ₂ − 𝐶𝐻₃ ⇄ 𝐶𝐻₂ =𝐶𝐻 − 𝐶𝐻=𝐶𝐻 ₂ + 𝐻₂
𝑠𝑖𝑠 − 𝐶𝐻₂ − 𝐶𝐻=𝐶𝐻 ₂ − 𝐶𝐻₃ ⇄ 𝐶𝐻₂ =𝐶𝐻 − 𝐶𝐻=𝐶𝐻 ₂ + 𝐻₂
𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠 − 𝐶𝐻₂ − 𝐶𝐻=𝐶𝐻 ₂ − 𝐶𝐻₃ ⇄ 𝐶𝐻₂ =𝐶𝐻 − 𝐶𝐻=𝐶𝐻 ₂ +
𝐻₂

Harorat oshishi bilan ushbu qaytar jarayonlar muvozanati diyen hosil bo‘lish muvozanati tomon siljiydi.

Hozirgi kunda organik sintez sanoatini 2 guruhga ajratish mumkin: birinchi guruh asosiy (og'ir) organik sintez, ikkinchi guruh - nozik organik sintezdir. Butadiyen asosiy organik sintez mahsuloti sanaladi.
Butadiyenga bo'lgan talabning ortishi, birinchi navbatda sintetik kauchuk bozori bilan bog'liq bo'lib. Butadiyen-stirolniy va polibutadiyenli kauchuklar ishlab chiqarishda asosiy xomashyo bo'lib xizmat qiladi.Sintetik kauchuk ishlab chiqarishdan tashqari , butadiyen ABS- plastiklar va adioponitrila ishlab chiqarishda (keyinchalik poliamid olishda foydalanish uchun) keng ko'lamda qo'llaniladi.
Statistik malumotlarni ko'zdan kechiradigan bo'lsak butun dunyo talabi 2014 yilda butadiyen-stirolli kauchuk bo'yicha 5 mln.tonnani , butadiyenli kauchuklar - mln. tonnani, ABS-plastiklar - 6.9 mlln. tonnani tashkil qilgan. Shina va avtomabil sanoati esan ishlab chiqarilgan butadiyenning 75% ni talab qilgan.


13-maruza. Gazni qayta ishlash zavodlari jixoz va uskunalari, ularni korroziyalanishini oldini olish

Neft mahsulotlari omborlarida neft, gaz va neft mahsulotlarini saqlash uchun ko ‘p sonli idishlar, rezervuarlar parki talab kilinadi. Mahsulotni saqlash qonuniyatiga ko ‘ra xom-ashyoli oraliq va tayyor mahsulot rezervuarlar parki farlanadi. Xom-ashyoni va tayyor mahsulotni rezervuarlar texnologik qurilma, sanoat va ishchi binolardan uzoqroqda joylashtiriladi. Oraliq rezervuarlar parki shu qurilmalarga yaqin joyda ya‘ni mahsulot ishlatiladigan joyda joylashtiriladi. Ko ‘pgina hollarda neft xom-ashyosi katta er osti va yarim er osti temir betonli ichki yuzasi metall bilan qoplangan va qoplanmagan rezervuarlarda saqlanadi. Xuddi shunday idishlarda tayyor rangli neft mahsulotlari ham saqlanadi. Er osti temir betonli rezervuarlarning asosiy qulayliklari metall tejami xom-ashyo engil uchuvchan quyosh nuri ta‘sirida buglanishining kamligi, yong‗in va maskirovka xususiyatlariga qarshiligidan iborat. Metall idishlar qoidaga ko ‘ra ulardan foydalanishni osonlashtirishni ta‘minlash uchun er ostida saqlaydilar. quriladigan idishlarning soni va hajmi zavodning xom-ashyo va mahsulot bo ‘yicha sutkali ishlab chiqarish quvvatiga, bir vaqtda salanadigan mahsulotlar miqdoriga xom-ashyo va mahsulotlarni salash muddatiga bog‗liq holda hisoblab topiladi. Xom-ashyo rezervuarlari hajmi xom-ashyoning 5-7 sutkalik zahirasiga nisbatan hisoblanib quriladi; orqali mahsulotlar rezervuarlari uchun 16-48 soatlik zahira; tayyor mahsulotlar rezervuarlari parki tayyor mahsulotni 15-20 sutka salanishini ta‘minlash kerak.

Ishlab chiqarish maydonlari, materiallari, montaj va foydalanishga sarflangan ish kuchini tejash uchun idishlar sonini bitta idish hajmini kengaytirishni hisobga olib loyihalaydilar.
Saralangan idishlar o ‘lchamlari quyidagi normalarga mos kelishi
kerak:
To ‘liq va foydali hajm, ichki diametr maksimal ishchi bosim va
temperatura, quyishning maksimal balandligi va hokazolar.
Idishlar konstrukstiyalari ko ‘p faktorlarga bog‗liq ravishda aniqlanadi, biroq ular orasida asosiylari ximiyaviy va fizikaviy xususiyatlar, idishlar ichidagi suyuqlik va gaz bosimi temperaturasi
hisoblanadi.
Siqilgan gaz va benzinning engil fraksiyasi fundamentga o ‘rnatilgan, gorizontal yoki vertikal silindrsimon idishlarda saqlanadi. SHunday idishlarda (ayrim paytlarda monjus deb nomlanadi) ximiyaviy faol moddalar saqlanadi.