Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti buxgalteriya

  
Iqtisodiy muvozanatlikni aniqlash usullari  
  
Iqtisodiy muvozanatlik erkin raqobat bozorida barcha xaridorlar tengligi,  
iqtisodiy vaziyat barqarorligi kabi qator shart-sharoitlarni ham taqazo qiladi.  
Real hayotda iqtisodiyot doimiy harakatda va to`xtovsiz rivojlanish holatida  
bo`ladi. Iqtisodiy sikl fazalarida, bozor konyukturasi, bozor sub’ektlari  
daromadlari va talabi tarkibida o`zgarishlar ro`y berib turadi.  
Bularning hammasi muvozanatli holatni turg`un iqtisodiyotdagi shartli  umumiy muvozanatlik sifatida qarab chiqishni taqazo qiladi.  
Iqtisodiy muvozanatlik darajasini aniqlashda asosan ikkita o`zaro bog`liq  
usuldan foydalaniladi: 1. Yalpi sarflar va ishlab chiqarish hajmini taqqoslash usuli.  
2.Jamg`arma va investitsiyalarni taqqoslash usuli.  
Yalpi sarflar va ishlab chiqarish hajmini taqqoslash uchun ishlab chiqarish  
umumiy hajmining miqdoriy ko`rsatkichi sifatida sof milliy mahsulot (SMM),  iqtisodiyotda yalpi sarflar sifatida iste’mol hajmi va investitsiyalarga sarflarning  
umumiy summasi (S+Ip) olinadi. Iqtisodiyotning muvozanatli darajasi — bu ishlab  chiqarishning shunday hajmiki, u ishlab chiqarish mazkur hajmini sotib olish  
uchun yetarli umumiy sarflarni ta’minlaydi. Boshqacha aytganda, sof milliy  
mahsulot muvozanatli darajasida ishlab chiqarilgan tovarlarning umumiy miqdori  (SMM) xarid qilingan tovarlar umumiy miqdoriga (S+Ip) teng bo`ladi.  
To`liq bandlik sharoitida yalpi sarflar SMM hajmi bilan mos kelmasligi  mumkin. Bu mos kelmaslik retsession yoki inflyatsion farqda ifodalanadi. Yalpi  sarflarning SMM hajmidan kam bo`lgan miqdori retsession, yalpi sarflarning  SMM hajmidan ortiqcha bo`lgan miqdori inflyatsion farq deyiladi.  
Jamg`arma va investitsiyalarni taqqoslash usulining mohiyati shundaki,  
ishlab chiqarilgan mahsulotning har qanday hajmi shunga mos daromad hajmini  
beradi. Biroq aholi bu daromadning bir qismini iste’mol qilmasdan jamg`arishga  
qo`yish mumkin. Jamg`arish,  sarflar – daromadlar oqimidan potentsial sarflarni  
olib qo`yish hisoblanadi. Bunda jamg`armaga qo`yilgan mablag` investitsiyalar  
bilan to`liq qoplansa, yalpi sarflar ishlab chiqarish hajmiga teng bo`ladi.  
Investitsion sarflarning ko`payishi, ishlab chiqarish hajmi va daromad  
darajasining o`sishiga olib keladi. Bu o`zaro natija multiplikator samarasi  deyiladi. Multiplikator samarasi- bu sof milliy mahsulotdagi o`zgarishning  
sarflardagi (investitsiyalardagi) o`zgarishga nisbati. 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

1. 
   SH.R.Qobilovning ‘’Iqtisodiyot nazariyasi’’
   
2. 
   Ahmadjon O’lmasovning ‘’Iqtisodiyot asoslari’’