Texnik ijodkorlik

10.TEXNIK IJODKORLIK RIVOJLANISHI 
―Kadrlar tayyorlashni milliy dasturi‖, ―Ta‘lim tugrisida‖gi konunlardan kelib 
chikkan xolda Vatanimizni rivojlanish mamlakatlar sifatiga kutarishda korxona, urta va maxsus 

---

51 
ukuv yurtlari xamda birlashmalarga chinakam bilimdon, tashabbuskor, tadbirkor, odamlar bilan 
ishlay oladigan, xujalik yuritishni yangi sharoitlarda fan-texnika tarakkiyotining oldingi 
marralariga chikishni, tayyorlangan maxsulot sifatini tubdan yaxshilashni, ishlab chikarishni 
yukori samaradorligini ta‘minlaydigan kadrlar tayyorlash zarrur. 
Yosh avlodni tarbiyalash va xayotdan, mamalkatimiz xalk xujaligining barcha 
tarmoklaridagi ijodiy mexnatga tayyorlash borasidagi katta ishlar maktabdan boshlanadi. 
Xozirgi sharoitda о‗kuvchilarni texnik ijodkorlik ishni va dizaynni rivojlantirishda avvalo 
tibiiy-ilmiy siklidagi fanlarda о‗rganiladigan umumiy qonunlari, xozirgi zamon ishlab 
chikarishning asosiy tarmoklari, ulardagi mashinalar, mexanizmlar, apparatlar, asboblar tuzilishi, 
ishlash prinslari shuningdek, ulardan amalda foydalanish xakida, asosiy materiallar va ularni 
kullash, asosiy texnologik jarayon xakida umumiy, ilmiy bilimlar berilishi kerak. Ana shu 
vazifalarni texnik ijodkorlik va dizayin fanida zamonaviy texnika namunalarini modellashtirish 
jarayonida amalga oshirish mumkin. 
Ukuvchilar yukori darajada rivojlangan texnika, namunasi sifatidagi u yoki texnik modelni 
yasashda xozirgi sanoat ishlab chikarishiga xos konstruktorlik, texnologik va ishlab-chikarish 
faoliyatining asoslarini urganadilar. 
Texnik modellashtirish jarayonida turli texnologik operatsiyalarni uzlashtiradi, metall, 
metallik materiallar va ularning markalarini bilib oladilar, zamonaviy texnikaning xakikiy 
namunalari tuzilishi va ishlashning asosiy prinsiplari tushuniladi,amaliy faoliyat jarayonida esa 
umumta‘lim fanlari buyicha olingan bilimlari mustaxkamlanadi. 
Ma‘lumki, amaliy mashgulotlarda texnik konstruksiyalash va modellashtirishda xakikiy 
mashina, mexanizm, asboblarning fakatgina kichraytirilgan nusxasini yasash emas, balki ijodiy 
faoliyat asosida, texnik modellarning konstruksiyasini xam, ishlash prinsipini xam ancha 
soddalishgan, lekin ularga uxshashlikni saklagan namunalarni yaratishdir. 
Texnik modellashtirishga kurishdan oldin ―model‖, ―maket‖ tushunchalarini bilib olish 
kerak. Model xakikiy obektning yoki undagi asosiy kismlarning nusxasi. Shuningdek, u 
xarakatlanadigan va uz namunasini funksiyalarini ixcham xolda bajaradigan bulishi kerak. 
Masalan, avtomobil, traktor vazning modeli ana shunday. 
Maket- obektning konstruksiyasini yakkolrok tassavur etish imkonini beradigan umumiy 
xajmiy tasvirdir. Masalan, binolar, inshoatlar va xokazolarning maketlari shular xammasi kiradi. 
Texnik konstruksiyalash va modellashtirish mashinalar xamda mexanizmlarni yaratish 
jarayoni bilan, shuningdek, yuksak darajada rivojlangan zamonaviy ishlab chikarishning eng 
ilgor yunalishlari: ishlab-chikarishni standartlashtirish, mexnatni ilmiy asosda tashkil etish, 
detallarni tayyorlash va buyumlarni yigishning yakka xamda jamoa bulib tayyorlash texnologiyasi 
bilan materiallardan okilona foydalanish bilan mukammalrok tanishish imkonini beradi.
Ukuv ustaxonaliridagi texnik konstruksiyalash va modellashtirishni malakali konstruktor, 
texnologlar, stanokchi ishchilar, yigruvchilar va sozlovchilar faoliyatida utadigan jarayoning 
ixcham xolatiga kiyoslash mumkin Chunki ishlab chikarish sharoitida yangi mashinalarni 
yaratish jarayoni xam, ukuv ustaxonalarida texnik modellarni yasash jarayoni xam kuyidagi 
jixatlarni tashkil kiladi: texnik masalaning (mashinalar mexanizmlar konstruksiyasi modellarni 
yasash fikrining) vujudga kelish: uylangan maksadga texnik talablar kuyish, konsturksiya eskizini 
tuzish va uni muxokama kilish, texnologiya jarayonni ishlab chikish xamda kerakli materiallar va
asboblarni tanlash, muljallangan buyum detallarni tayyorlash va yigish, buyumni ishlatib sinash 
va sozlash. Mana shular ta‘lim mobaynida texnik ijodkorlikda yaratishning prinsiplari bilan 
nazariy jixatdan xam, amalda xam mukammalrok tanishish imkonini beradi.