Texnologiya va

Muhokama uchun savollar
1. Rejalash asboblariga nimalar kiradi?
2. Y og‘ochga ishlov berish asboblaridan arratar va ulam ing turlari 
haqida izoh bering.
2.3. Y og‘och materiallarini o ‘yish va yo ‘nisb usullari, feshish 
va yog'och buyumlarni pardozlash
Yog'och buyumlar yasashda ko'pincha o'yish-teshish ishlari 
bajariladi. bunda turli о lchamdagi iskanalar va stameskalardan 
foydalaniladi. 
Duradgorlik 
iskanalari 
yo'nuvehi 
va 
o'yuvchi 
iskanalarga bo (inadi. Y o'nuvehi iskanalar bilan taxtalarning chetlariga 
faska 
chiqariladi. 
tim oqlar 
rostlanadi, 
teshik, 
uyalar 
yo'nib 
kengaytiriladi. Yumshoq va yupqa taxtalar о ;уib teshiladi. Qaiin va 
qattiq taxtalarni o'vish-tcshish ishlari esa o'yuvchi iskanalar yordamida 
bajariladi.
Y og1 och taxtalarni oyish-teshishda nov shaklidagi iskanalar ham
ishlatilib, utar bilan silindr teshik va uyalar o ‘yish, sirtlarda nov ochish 
ishlari bajariladi. Iskanalar bir tomondan charxlanadi. O'yuvchi 
iskanalarning o ‘tkirlik burchagi 25-35° b o la d i. Ulaming dastasi qattiq 
yog^ochlavdan yasalib. yorilib ketmasligi uchun unga metall halqa 
kiydiriladi. Yo'nuvehi iskanalar yupqa va o ‘yuvchi iskanalar qalin 
bo'ladi. Lekin ulam ing eni har xil o ‘lchamda tayyorlanadi.
Yo'nuvehi iskanalarning eni 4 mm dan 40 mm gacha, o ‘yuvchi 
iskanalarning eni 6 mm dan 20 mm gacha bo'ladi. Uyani uning eniga 
mos iskana bilan o ‘yiladi. Iskana tig'i tolaga ko'ndalang ravishda 
qo'yilib, reja chizig'i b o ‘ylab o'yiladi. Avval iskana dastasiga sekin 
urilib, uni taxtaga bir oz kiritiladi, so'ngra chiqarib olinib, bir oz
31

---

oldinroqdan qiya holda tutib dastaga uriladi, natijada iskana keskichi 
yog'och tolalarini qirqadi. Shundan keyin iskana yana tik o'm atilgan 
holda yog'ochga ko'proq kiritiladi va yana oldinroqqa qiya holda 
ko'chirilib, tola qirqiladi. Iskanani oldinga va orqaga tebratib. qirqilgan 
payrahalar chiqarib tashlanadi. Uyaning bir qismi o'yilgandan keyin 
ikkinchi qismi o yila boshlanadi. Agar ochiq teshik o'yish kerak bo'lsa, 
uya avvalo detaining yariin qalinligicha bir tomondan, so'ng teskari 
tomondan o'yiladi. Yirik detallarni iskana bilan teshish va o'yish 
dastgohga qo'yib bajariladi. Yupqa detallarga teshik o'yish uchun 
ulami ustma-ust taxlab teshish ham mumkin. O 'yiq tubi bilan unga 
kirgiziladigan turum qirrasi o'rtasida tirqish hosil b o lm aslig i uchun 
o'yiq tubini kichikroq yasash kerak.
Stameska Stameskalar tekis va yariin aylana shaklida b o ia d i va 
yariin aylana shaklidagi stameskalardan egri chiziqli teshiklar o'yishda 
va egri chiziqli sirtlami ishlashda foydalaniladi. Tekis stameskaning 
keskichi iskana sterjenidan yupqa b o iib , o'tkirlanish burchagi 15-25°, 
eni 3-50 mm gacha. yarim aylana stameskalarning eni esa 6-40 mm 
bo'ladi. Stameska iskanalar bilan teshilgan teshiklami tozalashda, 
yupqa 
detallarga 
chuqurchalar 
o y ish d a, 
qirralami 
silliqlash. 
burchaklarda raxlar chiqarish va tozalash uchun qo'llaniladi.
Mexanizatsiyalashgan 
usuida 
o'yish. 
Duradgorlik 
o'quv 
ustaxonasida o'yish uchun q o ld a ishlatiladigan elekti' o ygich va 
zanjirli DSA-2 o'yish stanogidan foydalaniladi. Bu stanokdan keng va 
chuqur uyalar o'yishda foydalaniladi. Uning yordamida eni 6-25 mm, 
uzunligi 4030 mm, chuqurligi 140 mm li uyalar ochish mumkin. Uning 
kesuvchi asbobi zanjirdan iborat, Kesish asbobi sifatida oddiy stanok 
iskanalari va o'yuvchi frezalash zanjiri xizmat qiladi. Zanjirli freza 40- 
55 mm uzunlikdagi uyalar o'yishda ishlatiladi. Uyalarning eni frezalash 
zanjirining eniga b o g iiq b o iib , standart bo'yicha 6-25 mm qabul 
qilingan.
Pardozlash - buyum sirtlarini pardozlashdan oldin jilvir qog'oz 
bilan ishqalab to 'g 'ri chiziqligi yaxshilanadi va tozalanadi, o'tkir 
qirralari va burchaklarini egovlanadi keyin jilvir qog'oz bilan ishlov 
beriladi. Jilvir qo g'oz - bir tomoniga m ayda qattiq materiallar yoki 
shisha kukunlari yelimlab yopishtirilgan ip, mato yoki qalin qog'ozdan 
iborat, ular donalarini yirikligiga qarab, dag'al mayda. pardozlash 
jilvirlariga b o iinad i. Yog'och buyumlarini pardozlash deganda
32

---

ulamirrg sirtini turli xil bo'yoqlar bilan bezash tushuniladi. Uy- 
ro 'zg 'orda ishlatiladigan barcha buyumlar pardozlangan bo'ladi.