Texnologiya va
Download 4.26 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnologiya va dizayn.Qurbonov B. Kurbanova G. (1) (3)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.4. Ishlab chiqarishni tayyorlashga oid texnologik hujjatlar
M uhokama uchun savollar
1. Fan-texnika taraqqiyotiriing asosiy yo'nalishlarini ayting. 2. Fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirishda taiim nin g o ‘mi qanday ahamiyatga ega? 3. Fan-texnika taraqqiyoti jam iyatim izni, lining har bir a'zosi hayotim takomillashtirishga qanday ta'sir k o ‘rsatadi? 1.4. Ishlab chiqarishni tayyorlashga oid texnologik hujjatlar Texnologik hujjatlaming ro yxati va mazmum tevnologik hujjatlar yagona sistemasining davlat standartlari bilan belgilanadi. Texnologik hujjatlam ing asosiy turlari - marshrut xaritasi. operatsiya kartasi. eskizlar kartasi, texnologik instruksiya, asbob-uskunalav vedomostidir. Buiaming dastlabki ikkitasidan ishlab chiqarishning hammasida. keviiigilandan esa k o Lpiueha faqat donalab va kam seriyali ishlab chiqarishda foydalaniladi. Marshrut kaitalarida chiqariladigan mahsulotning xarakteridan qat’i nazar materiallar, yarimfabrikatlar va zagotovkalar tayyor mahsulotga aylangunicha bosib o'tadigan butun y o ‘i aks etadi. Marshrut kartada barcha operatsiyalar bo'yicha buyumlar tayyorlashning texnologik jarayoni tavsifi. asbob-uskunalar, jihozlar, qoTlanadigan m ateriallar haqidagi m a'lum otlar, shuningde’k, m e’yoriy xarakterdagi ayrim m a'lum otlar b o iad i. Operatsiya kartalarida o ‘tishlar b o ‘yicha har bir alohida operatsiyaning bajarilishi i6 marshrut kailalaridagiga qaraganda batafsilroq ifodalanadi. Shuningdek, ularda asbob-anjomlaming, qo llan adig an kontrol o'lchov asboblari va quriJmalarning ratsionaJ ish rejimi k o ‘rsatiladi. Hujjatlar da belgilangan ish tartibiga, texnikadan foydalanish qoidalariga, texnologiya intizom iga aniq rioya qilish texnologik jarayonni amalga oshirishning majburiy shartidir. Texnologik jarayon odatda uch bosqichdan: zagotovkalam i olish, tayyor detallarni yasash va buyumlami yig'ishdan iboratdir. Ала shu tayyorlov, shakl berish va yig'ish bosqichlari xalq x o ‘jaligining ko p tarmoqlariga doir korxonalardagi texnologik jarayonlarda o z o ‘m iga ega. Masalan^ mashinasozlik korxonasidagi texnologik jarayonning qanday o lish in i k o ‘raylik. Tayyorlov bosqichi tayyorlov (quyish, shtampovkalash) sexlarda anialga oshadi. Ularda dastlabki materiailar va xom ashyolardan b o la ja k detallarning zagotovkalari olinadi. Korxonada xom ashyomng sarflanishi m azkur sexlardagi ishchilar (quyuvchilar. mo^elchilar, qolipchilar, . presslovchilar, shtampovkachilar) mehnatining sifatiga va tayyorlov ishlab chiqarishining texnik jihozlanishiga ko'pro q bogTiqdir. Zagotovka qanchalik aniq yasalsa, metallga ishlov berishda u shunehalik kam isrof qilinadi, ishlab chiqarish shuncha tejamli b o la d i. Detallarga shakl berish bosqichi m exanika sexlarida o ‘tadi. Olingan zagotovkalarga turli asbob-uskunalardan foydalanib har xil stanoklarda ishlov beriladi. Bu ishni har xil kasbdagi ishchilar: tokarlar, frezerchilar, slesarlar, pardozlovchi va boshqalar bajaradi. Tayyorlangan detallarga tegishli sexlarda texnik talablarga m uvofiq texnik, kimyoviy yoki boshqacha ishlov beriladi. Bu esa ulam ing chidamliligi va mustahkamligini oshiradi. Ayrim detallarni tashqi muhit ta ’siridan saqlash uchun ulam ing sirtiga turli qoplam alar surtiladi. Detallar ishlov berish sexlaridan y ig ‘uv sexiga keladi. Y ig‘ish bosqichmi ikki p og ‘onaga. tayyorlanadigan buyumning tarkibiy qism i shakllanadigan asosiy y ig ‘ish va buyumni umumiy yig 'ish p o g ‘onalariga b o lis h mumkin. Masalan, avtomobil zavodining bir sexida dvigatel, ikkinchi sexida b o la ja k buyumning kuzovi y ig lla d i, bu asosiy y ig ls h b o la d i, umumiy (so'nggi) y ig ls h bosh konveyerda boradi: bunda y ig ls h birliklari va detallardan avtomobil hosil b o la d i. Bu jarayon mahsulot tayyorlashdagi texnologik jarayon b o lib , bu jarayondan oldin korxonaning konstruktorlik, texnologik va tashkiliy ishlab chiqarish 17 tayyorgarligidan iborat yangi buyunini sanoat koTam ida o'zlashtirish orqali amalga oshadi. Konstruktorlik tayyorgarligi berilgan topshiriqni texnik-iqtisodiy asoslash va buyum ga qo‘yiladigan texnik talablar ifodalangan dastlabki hujjatni ishlab chiqishdan boshlanadi. Oxirgi natija ishchi hujjat, y a’ni ishchi chizmalar b o iib , ularda buyumlarni tayyorlash va kontrol qilish Uchun zarur: y ig is h chizmalari, detallam ing chizmalari. ularning tafsilotlari va hokazolar lfodalanadi. Ana shu hujjatlar asosida korxonaning texnologik tayyorgarligi amalga oshadi. Bu tayyorgarlik m ahsulot tayyorlashning texnologik jarayonlarini ishlab chiqarishdan iborat b o ‘lib, u texnologik hujjatlarda: marshrut, operatsiya kartalari va hokazolarda o ‘z aksini topadi. Ishlab chiqarishning texnologik tayyorgarligi yagona sistemasiga, v a’ni xalq xo'jaliginm g istalgan tarm og'iga mansub har bir korxona rioya etadigan standartlarga muvofiq amalga oshiriladi. Texnologik jarayonlam i loyihalashda bir tomondan buyumga qo‘yiladigan texnik talablar, ikkinchi tomondan ishlab chiqarishning imkoniyatlari, uning zarur stanoklar, instrumentlar va ishchi kadrlar bilan ta’m inlanganligi hisobga olinadi. Korxonaning tashkiliy ishlab chiqarish tayyorgarligi uning texnologik tayyorgarligiga chambarchas b o g liqd ir. U sexlar va uchastkalam ing to ‘g ‘ri tashkil etilishidan. ta ’minot, jihozlarni joylashtirish, buyumning tajriba naimmalarim tayyorlash masalalarini aniqlashdan iboratdir. K o'pincha mahsuiotni sanoat k o iam id a o'zlashtirishni tezlashtirish uchun ishlab chiqarishning b a 'z i tayyorgarlik bosqichlari birlashtiriladi. Texnologik hujjatlar yagona tizimi davlat standartlari bilan belgitanadi, "Standart” lotincha so‘z boTib, o ‘zbekchada andoza, m e’yor kabi m a'nom bildiradi. Standartlash - muayyan sohadagi faoliyatni tartibga solish maqsadida qoidalar belgilash va ularni qoTlashdan iborat. Standartlash obyektlari — aniq mahsulot, m e’yorlar, usullar, atamalai va li.k. Tikuvchilik sanoatida sinab k o ‘rish, mahsulot sifatini nazorat qilish, o ‘rab joylash, tam g‘alash va saqlash usullari, tikish texnologiyasi va h.k. standartlashtirish obyektlari boTishi mumkin. Standartlash tizim ining asosiy vazifalari tayyor mahsulotning, xomashyo va materiallaming sifatiga qo'yiladigan talablam i belgilash, mahsulot sifati k o ‘rsatkichlari yagona tizimini, bu tizimni sinab k o iis h usul va vositalarini belgilash, b ir xillashtirish usullarini ishlab chiqish va joriy etish, m am lakatda o ic h a sh ishlarining bir xilda boTishini va 4, 18 to'g'riligini ta’minlash, hujjatlar yagona tizimini cfm atish va h,k. hisoblanadi. Standaitlashdan asosiy maqsad - texnika taraqqiyotini jadallashtirish, mehnat unumini oshirish, mahsulot sifatining optimal darajasini va boshqa mamlakatlar bilan eksportni keng rivojlantirish va madaniy hamkorlik uchun sharoitni ta’minlash va h.k. Standartlash davlat tizimi barcha toifadagi standartlarni va boshqa m e’yoriy-texnik hujjatiarm ishlab chiqish, rasmiylashtirish, tasdiqlash, nashr etish va joriy qilishning yagona tartibini, shuningdek, standartlar va texnik shartlar joriy etilishi va ularga rioya qilish ustidan davlat nazorat va idora nazorati tartibini o ‘matadi. Standartlash va olch ash ishlariga mamlakatda Davlat standartlar komiteti bevosita yoki o ‘zi tashkil etgan organlar va xizmatlai' orqali rahbarlik qiladi. Standartlar tavsifi, Standartlashtirish davlat tizimi uchta standart toifasidan iborat: xalqaro standartlar, 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat standartlari, soha va korxona standartlari. Standartlarda ishlab chiqariladigan m ahsulotga nisbatan qo'yiladigan talablar belgilab q o ‘yilgan b o la d i. Davlat standartlarida bu talablar mustahkamlangan b o lib , ular iste'm olchilarga sifatli m ahsulotlam i yetkazib berishni kafolatlaydi va ayni vaqtda korxonalarga o ‘z ixtiyoridagi hamma vositalardan foydalanib, bu sifatni m untazam yaxshilab borish imkonini beradi. Standartga rioya qilinmasa qonun oldida javob beriladi. Davlat standart huquqiy va texnik m e’yor hisoblanadi: huquqiyligi shundaki, unda standartga mos b o lm ag an mahsulot yetkazib berilgani uchun korxonalam ing mulkiy javobgarligi k o ‘zda tutilgan b o la d i; texnikligi esa shundaki, unda mahsulot sifatiga davlat qo'ygan talablar k o ‘rsatilgan b o la d i. Standartlarda nazarda tutilgan ko'rsatkichlar m ahsulot sifatning eng past chegarasi bo'lib, sifati bundan past b o ig a n m ahsulot sifatsiz hisoblanadi. Davlat standartlarini Respublikamizdagi ham m a korxonalar, tashkilotlar va muassasalai' q o lla sh i shart. Soha standartlarini qo'llash m azkur sohadagi hamma korxonalar va tashkilotlar uchun, shuningdek. shu soha mahsulotini ishlatuvchi (iste’mol qiluvchi) boshqa sohalardagi (buyurtmachi) korxonalar va tashkilotlar uchun majburiydir. Korxona standartlari muayyan korxona uchungina majburiydir. Standartlarni ishlab chiqish, tasdiqlash va joriy etish.. Davlat standard - ju d a ko'plab olim, muhandis, texnik xodimlar, ishlab chiqarishdagi yangilik izlovchi jam oalam ing mehnatidir. Davlat standartlarini O ‘zbekiston Respublikasi standartlar q o ‘mitasi Л 9 tasdiqlaydi. Soha standartlarini shu soha vazirliklari va mahkamalari tegishli m ahsulot turiga m o ijallab tasdiqlaydi. Korxona standartlarini tegishli korxona rahbarlari tasdiqlaydi. Qabul qilingan va tasdiqlangan standart davlat qonuniga aylanadi, yuqori sifatli mahsulot etaloni bo iib qoladi. Standartlarm joriy qilish belgilangan muddatlarda bo'lishi kerak, Standartlami joriy etish * va ularga rioya qilish tjazorati. Standartlar texnik intizom iga rioya qilishni davlat nazorati va soha nazorati kuzatib boradi. Standartga mos kelmaydigan mahsulot ishlab chiqarilsa, davlat nazorati va soha nazorati uni ishlab chiqarishni va sotishni man etib q o ‘yishi mumkin. Tartibbuzarlarga nisbatan taqiq choralari k o ‘rishdan tashqari davlat nazorati va soha nazorati standartlar joriy qilishda, ulardan chetga chiqmaslikda, mahsulot sifatini yaxshilashda korxonalarga yordam beradi. Download 4.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling