Texnologiya va

qayrilgan bo'ladi. Uni qilichak pichoq, chaqmoqi pichoq deb ham 
yuritiladi. Bodomcha pichoq - uning orqa qirrasi uchidan taxminan 4-
5 sm cha joyi ichiga kamalak bo'lib kirgan bo'ladi. Qo'qonda 
qozoqcha, Marg'ilonda ljozoqi, Namanganda bodomcha Va qozoqcha 
deb yuritiladi. Pichoqlar katta-kichikligiga ko'ra o rta suyamli, kezlik, 
bolapichoq-va chalabuzar, inardona pichoq turlariga bo'linadi.
O'rta suyamli pichoq r- piehoq turlaridan biri bo'lib, tig'ining 
uzunligi o'rtacha suyafhda bir suyam keladigan pichoqdir.
Kezlik pichoq - pichoqchilikda bolalar uchun moslab yasalgan 
pichoq. Uni bola pichoq va to'g'ri pichoq deb yuritiladi. Qiz to'yida 
kelinnmg ukasi yoki jiyaniga kuyov tomonidan to'y pichog'i in ’om 
qilgan. Bu ham o'zbeklaming milliy urf-odati bo'lib, an’ana tariqasida 
avloddan-avlodga o'tib kelgan.
104

---

Bola pichoq - qadimdan ishlatilib kelinayotgan bolalar uchun 
moslab yasalgan pichoq tun Chala buzar pichog ining t ig i btirzidan 
qayrilib. dastasiga yopilgan b o iad i. Bu pichoqni qadimda qmga, solib 
belda osib yurilgan. Uni yana kalla buzarj Chustda chala avzal deb 
yuritadilar.
Mardona pichoq - pichoqsozlar kishilarning yoshiga qarab. har xil 
pichoqlar ishlaganlar. katta yoshdagi kishilar uchun ishlangan pichoqlar 
"mardona pichoq" debyuntilgan U turli-tum an ko'nm shga ega bo'lib 
ajoyib qilib bezatiladi T ig i p o iatd a n yasalgan pichoqlar alohida 
ajralib turgan. Bez.atilishiga qarab to rt turga. sodda pichoq, guldor 
pichoq, chilmix gulli va zufta pichoqlarga bo iin ad i
Sodda pichoq - qadimdan uy-ro‘zg ‘or ishlarida ishlatiladigan 
oddiy pichoq Unga hech qanday gill yoki naqsh solinmaydi, hasham si/ 
b o iad i. U juda k o p ishlatiladi. Har bir xonadonda ko rish mumkin
Guldor pichoq - pichoqchilikda gulli pichoq deb ham yuritiladi 
Uning dasta hamda tig ig a gul solingan b o ia d i, chiroyli pichoq 
Chilmix gulli pichoq (qirqmix gulli pichoq) - pichoqchilikda pichoq 
turlaridan biri b o iib , uni chilmixa pichoq deb ham yuritiladi. Lining 
dastasiga chilmixlar qoqib, guldor qilib yasaladi, u qadimdan ishlatib 
kelinadi.
Rufta pichoq - tig in in g yuzi sidirg‘asiga charxlangan b o iad i 
"Rufla" tojikcha so‘z b o iib , sidirilgan m a’nosini anglaladi. Bu 
pichoqning yuziga zok (achchiq tosh) surtiladi va ishlatib o'tm as 
qilinsa, o ‘tkirlash uchun charxlanmay qayraladi. M argilonda: qayroqi. 
lekin charxlanadigan turi charxi deb yuritiladi. Q o'qonda bu pichoqni 
rufta deb yuritiladi. Ruftani dami charxlanmaydi.
Dastasining tuzilishiga k o ‘ra pichoqlar yog och sopli, suyak soph, 
dandon sopli, o 'n besh sadafli turlarga b o iin ad i. Yog‘och dastali 
pichoq - y o g ‘och suqma sopli. yog‘och sopli pichoq deb ham yuritiladi. 
Suqmasi yog'ochdan ishlangan pichoq turi. Shox dastali pichoq - uni 
shox, muguz, muguz dastali pichoq deb ham yuritiladi. Bu pichoqni 
dastasi hay von shoxidan yasalgan b o iad i. Dandon dastali pichoq -
bunday pichoqning sopi filning tishi va suyagidan tayyorlanadi. 
bandida naqshlar b o ia d i. "Dandon" tojikcha so‘z b o iib , tish degam 
Bunday pichoqlarning narxi qimmat b o ig a n . Yuqorida aytilganidek. 
dandon sopli pichoq qadim da ilohiy hisoblangan, kishini yomonlikdan, 
ilon 
chaqishidan, 
ayollami 
esa 
farzandsizlikdan 
asraydi 
deb 
ishonganlar. 0 ‘n uch sadafli pichoq - bunday pichoq dastasiga o ‘n uch
105

---

dona sa d a t'k o 'z solingan. Shuning uchun bu pichoq o n uch sadafli 
pichoq deb yuritiladi. Xuddi shuningdek. o n besh sadafli pichoq 
dastasiga esa sadafdan o 'n besli dona gul solingan bo'ladi Cml o'rniga 
k o'z deb ham yuritiladi. Yasash usuliga ko 'ra pichoqlar Chust pichogi, 
q o rg i, Shahrixon pichog'i, Poytug1 pichog'i. buxorocha pichoq va 
boshqalar bor.
Pichoqning tuzilishi va uning bezagi.Pichoq uchta qismdan: tig', 
dasta va qindan iborat. Tig'-pichoq tig'i, pichoqning gulbanddan 
yuqorigi, y a’ni kesadigan qismi. Qadimdan tig ' ni o'tkirlash va 
silliqlashga katta e ’tibor berilgan U bigiz, qalam. naqsh. naycha qalam 
kabi o 'yg 'ich qaiamlar bilan bezatiladi. T o 'g 'ri tig 'li pichoq, tig'i tol 
bargini eslatuvchi, o'tkir tig 'li bir muncha tepaga qayrilgan o'tkir tig'li. 
tig'ida chuqurchasi yoki tishlari bo'lgan pichoqlar bo'ladi
Pichoq dastasi - dasta har xil bo'lib, o'ziga yaiasha usullatda 
yasaladi. Ular suqma dasta, yorma dasta hamda naqshinkor dastalar 
bo'ladi. Suqma dasta pichoqchilikda suqma sop deb ham yuritiladi. 
Y o g o ch , sliox suyak, Metall va boshqalarni ichini teshib, dumga suqib. 
mahkam qilinadi. Yorma dasta - pichoqchilikda metall sopining ikki 
yuziga yorm a yog och, suyak, sliox va boshqalarning bo laklari 
o'rnatilgan pichoq. Pichoq dastalari liayvon shoxi. suvagi, tislii, metall, 
yog och hamda plastmassa va boshqa material lardan ishlanadi. 
Dastalarni ishlashda uning materialim, masalati agar yog ochdan 
qilinsa teksturasini hamda ko'rinishini saqlab qolishga harakat qilingan.
Qin - pichoq. qilich. xanjar va boshqa asboblarni solib q o ‘yisli 
uchun maxsus moslama. g'ilof'. U cliarmdan. ba’zida matodan, uchiga. 
dasta qismiga metall qadab mustahkamlab tayyorlanadi. Qinlar 
pichoqdan o'n g 'ay , qulay foydalanish uchun hamda qo'shim cha badiiv 
bezak sifatida ham ishlatiladi. Qinlar gazlama, metall, teri, yog'och va 
boshqalardan ishlanadi. Qinni bezash uchun quroq. kashta, chekanka va 
boshqalar ishlatiladi. Ular teriga badiiy o'ytna naqshlai berishda 
ishlatiladi. Pichoqlarni ustalar har xil texnik usullarda bezaganlar. 
Pichoqlami tayyorlashda ustalar quyish, shtamplash, metallni issiq va 
sovuq holda ishlash, o'ym akorlik. gravirovka, oltin suvi yugurtinsh, 
o'yish, silliqlash hamda pardozlasli usullanni qo'llaganlar. Ustalar 
po latdan qilingan pichoq sirtiga metall ustidan tilla suvi yugurtirib, 
kcrtik qilib, 
pichoqlarni 
ajoyib ko'rinishga keltirganlar 
Ultu’ 
pichoqlarni silliqlash hamda pardoz berish natijasida tig'larini oynadek
106

---

yaltiratishgan. dastasi va uchini kumushdan o ‘yma naqshlar qilib 
be/at ishgan.