Texnologiyalar va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT

TEXNOLOGIYALAR VA KOMMUNIKATSIYALARINI

RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL–XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

FARG’ONA FILIALI

“ kompyuter injiniringi “ FAKULTETI

“ o’zbek tili va adabiyoti “ KAFEDRASI

“ akademik nutq ”

FANIDAN

REFERAT.

BAJARDI: 611-19- guruh talabasi

Rajabaliyev Jaxongir

QABUL QILDI: Mirzayev M.

Mavzu: Ilmiy tadqiqot metodlari.

Reja:

Kirish.

Ilmiy tadqiqot haqida tushuncha.

Asosiy qism:

1. Ilmiy tadqiqot turlari.

2. Ilmiy tadqiqotlar qanday olib boriladi?

Ilovalar.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish.

Ilmiy tadqiqot haqida tushuncha.

Ilmiy tadqiqot - yangi bilimlarni ishlab chiqish jarayoni, bilish faoliyati
turlaridan biri. Unga obʼyektivlik, ishonchlilik, aniklik xos. Ilmiy tadqiqot
hamma shartlarga amal qilib takrorlanganda hamisha birdek natija
beri-shi, bahs etilayotgan masalani isbotlashi lozim. Ilmiy tadqiqot bir-biri
bilan boglangan ikki kiyem — tajriba va na-zariyadan iborat. Ilmiy
tadqiqotning asosiy komponentlari: mavzuni belgilash, mavjud axborotni,
tadqiqot sohasidagi shartsharoit va metodlarni, ilmiy farazlarni oldindan
taxlil etish, tajriba oʻtkazish, olingan natijalarni taxlil etish va
umumlashtirish, kelib chiqqan farazlarni olingan dalillar asosida
tekshirish, yangi fakt va qonunlarni ifodalab berish, ilmiy bashorat
yuritish. Ilmiy tadqiqotlarni fundamental va amaliy, miqdoriy va sifatiy,
noyob va kompleks tadqiqotlarga ajratish keng tarqalgan. Ilmiy
tadqiqotlarning metod va tajribalari fanning oʻzidagina emas, balki
koʻpgina iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni qal qilishda ham keng
qoʻllaniladi.

Ilmiy tadqiqot turlari.

Ilmiy tadqiqot (izlanish) uchta tarkibiy qism: insonning maqsadli faoliyati, ilmiy mehnat predmeti va ilmiy mehnat vositalaridan iboratdir.


Insonning maqsadli ilmiy faoliyati tadqiqot obyekti haqida (bo‘yicha)
yangi bilimlarga yoki obyekt haqidagi (bo‘yicha) mavjud bilimlarni
to‘ldirishga erishishda anglab yetishni bilishning aniq usullaridan va ilmiy
uskunalardan (o‘lchov, hisoblash texnikalari) mehnat vositalaridan
foydalanishga tayanadi.


Ilmiy mehnat predmeti tadqiqotining faoliyati yo‘naltirilgan tadqiqot
obyekti va u haqidagi (oldingi) bugungacha bo‘lgan bilimlar. Tadqiqot
obyektiga moddiy dunyoning har qanday materiali (elektrotexnik uskunalar,
elektrlashtirilgan qurilmalar, mashina va mexanizmlar), jarayonlar
(texnologik, energetik, agrotexnik, elektromagnit, moddiy materiallar elementlari va h.k.lar) kiradi.

Ilmiy tadqiqotlar, ko‘zlangan maqsadi, tabiat yoki ishlab chiqarish

bilan bog‘liqlik darajasi, ilmiy ishning xarakteri va chuqurligiga (qamroviga)
qarab fundamental, amaliy va ishlanmalarga bo‘linadi.


Fundamental tadqiqotlar prinsipial yangi bilimlarni (yaratish) barpo
etish va oldinda mavjud bilimlar sistemasini rivojlantirishga qaratiladi va
undan maqsad tabiatning yangi qonunlarini yaratish (kashf etish) voqeliklar
orasidagi bog‘liqliklarni ochib berish va yangi nazoratlar yaratishdir.
(Masalan, elektromagnit maydon nazariyasi agroinjeneriyada resurslar
tejamkorligi ilmiy – metodologiyasini yaratish, energiyani muhitda
harakatlanishi qonunini va h.k.lar).


Amaliy tadqiqotlar texnika sohasida yangi ishlab chiqarish vositalarini,
iste’mol mahsulotlarini va h.k.larni yaratish yoki mavjudlarini takomillashtirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, uni maqsadi fundamental tadqiqotlarda
to‘plangan ilmiy omillarni amaliy tadqiqotlar orqali o‘z o‘rniga qo‘yishdir.
(Masalan, urug‘lik mahsulotlarni saralash elektrotexnologiyasi va texikasini
yaratish, energiya tejamkor meva quritish texnikasini yaratish, asinxron
motorlarni quvvat koeffitsiyentini (cos ö) oshirish teznik vositasini ishlab
chiqish va h.k.lar).

Ilmiy tadqiqotlar strukturasi. Ilmiy izlanishlar (tadqiqotlar) – obyektiv
borliqni, qonuniyatlar va real dunyo voqeliklari orasida bog‘liqlikni anglab
yetish – bilish jarayonidir.



Bilish – ilmiy izlanishlar (tadqiqotlar) yordamida amalga oshiriladigan
bilmaslikdan bilimga, chala yoki noaniq bilimlardan to‘laroq va aniq
bilimlarga inson onggi va tafakkuri yo‘naltirilgan murakkab jarayondir.
Ilmiy tadqiqotlar bosqichma-bosqich amalga oshiriladi va texnika yo‘nalishida ko‘pgina holatlarda 2.2-rasmda keltirilgan strukturaga monand ketmaketlikda tashkil etiladi. Ilmiy tadqiqotlar olib borishni har bir bosqichida
ilmiy muammoni (masalani) umumiy yechimi bilan bog‘liq ilmiy izlanishlar olib boriladi. Ilmiy tadqiqotning birinchi bosqichida nafaqat tadqiqot
olib boriladigan muammo yoki masala shakllantiriladi, balki ishning muvaffaqiyatli yakuni ko‘p tomonlama bog‘liq bo‘lgan ilmiy tadqiqot vazifalari
ham aniq shakllantiriladi.

Ilmiy muammoni (masalani) shakllantirishga tadqiqot olib borilayotgan
muammo yoki masalaga o‘xshash masalalarning yechimlarini texnik va
nazariy usullari va vositalari, hamda turdosh sohalardagi tadqiqot natijalari
haqida ma’lumotlar yig‘ish va tahlil etish kabi muhim ilmlar kiradi. Shuni
ta’kidlash lozimki, ma’lumotlar yig‘ish va ulardan masalani yechishda
foydalanish tadqiqot ishlari tugagungacha ham davom etishi mumkin.