boshlab aksariyat falsafa va pedagogika namoyandalari tomonidan rivojlantirilgan
(YaAKomenskiy, Dj. Lokk, I.F.Gerbert va b.) Bu konsepsiya namoyandalari
aqliy taibiyani belgilashda insoniyatning ijtimoiy tajribasiga asoslandilar. Bu esa
so‘zsiz bu konsepsiyaning ijobiy jihati edi. Lekin bu konsepsiyada ta’lim
oluvchilarning imkoniyatlari, so‘rovlari, qiziqishlari hisobga olinmagan edi.
Boshqa konsepsiya tarafdorlari (J.J. Russo va uning izdoshlari) bolaning
aqli hammadan aw al uning o ‘z tabiiy faoliyatida rivojlanadi degan qoidaga
asoslanadilar. Ta’lim oluvchiga ishlash, harakat qilish, mustaqil bo‘lishga
to‘la imkoniyat yaratilishi zarur. Bunda fan ikkinchi navbatga surib qo‘yilgan.
Bu konsepsiya ijobiy va salbiy jihatlaiga ega.
Faol mustaqil faoliyat jarayonida aqliy tarbiya to‘g‘risidagi g‘oya ijobiydir,
biroq unga yagona qoida sifatida qaiashning o ‘zi yetarli emas. Fanda to‘plangan
46
va insoniyatning tizimga tushirilgan tajribalarini inkor etib bo‘lmaydi.
Pragmatika nazariyasi tarafdoriari tizimga tushirilgan bilimlami o ‘dashtirish
konsepsiyasini qattiq tanqid ostiga oldilar. Dj.Dyui ta’kidlaydiki, maktabdagi
shaxs rivojlanishi, hayoti va tajribasi o ‘rganilishi lozim bo‘lgan va tizim li
bilimlar doirasini belgilaydigan o ‘quv dasturlariga bo‘ysundirilgan, zero
ular o ‘lik, mexanik va formal manbalardir. U «maktab fanlari»ning
an’anaviyligidan voz kechishni taklif qiladi va o ‘qitishga «sun“iy jarayon»
ning kiritilishini talab qiladi.
Aqliy tarbiyani rivojlantirish jarayonida, bu konsepsiyani boyitishga
harakat qilingan. K.D.Ushinskiy aqlni ham formal, ham real rivojlantirish
mumkin deb hisoblaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
