Texnologiyalar va pedagogik mahorat

natijasida tugiilgan fikrlami ifodalashni aks ettiradi.
Rivojlangan aql uchun, kuzatib borilgan faktlar negizida sharoitni 
sinchiklab tahlil qilish va mantiqiy asoslangan sintezdan iborat mantiqiy 
tafakkur xosdir.
G.Selevkoning ta’kidlashicha, tafakkur atrof-muhitdagi obyektlar va 
hodisalar, ular orasidagi bog‘lanishlar, hayotiy muhim vazifalami yechish, 
noma’lumni axtarish, kelajakni ko‘ra olishdagi insonning bilish jarayonlarini 
bildiradi. G. Selevko tom onidan tavsiya etilgan aqliy faoliyat tasnifi 
quyidagilardan iborat:
• 
fikrlash vositalari xarakteriga ko'ra: 
predmetli, harakatli, koirgazmali, 
obrazii, abstrakt, hissiy;
• 
mantiqiy sxema jarayoniga ko'ra: 
qiyos, tahlil, abstraksiyalash, 
umumlashtirish, sintez, tasnif, induksiya, deduksiya, inversiya, refleksiya, 
antisipatsiya, gipoteza, eksperiment va b.;
• 
natija shakliga ko‘ra: 
yangi namuna yaratish, tushunchani aniqlash, 
hukm, xulosa chiqarish, teorema, qonuniyat, qonun, nazariya;
• 
mantiqiy fikrlash tipiga ko‘ra: 
aqliy-hissiy va faxmiy-nazariy yoki, 
VVDavidov belgilashiga ко‘га, dialektik-mantiqiy.
I.S.Yakimanskaya «o‘quv ishlari usullari»ni ishlab chiqqan. Bu tushuncha 
o ‘rganish jarayonining samaradorligini belgilaydigan malaka jarayoniga oid
48

---

sohani o ‘z ichiga oladi. Shundan kelib chiqqan holda ishlaming umum 
ta’lim usullarini farqlaydi:
• 
faoliyatini rejalashtirish malaka va koinikmasi;
• oiquv faoliyatini tashkil etish malaka va koinikmasi;