Texnologiyalari

Щг. о

■Wi . iW*

. gs ie4»№ ■ .


I ' Щ Ш Ш Щ « . ■ -

- '



У ГвМКН Л.


W . .. Г***, .


П«*аггл^?»>*гак' <хав> bsawn «а •&#««;



4.94-rasm. “Разметка страницы” menyusi

S “Формулы”- menyusi avtosumma, yaqinda ishlatilgan formulalar, moliyaviy, mantiqiy, matnli, vaqt va sanali, murojaatlar va massivlar, matematik, analitik, statistik, muhandislik va boshqa formullami qo‘shish imkonini beradi.

S “Данные” - menyusi boshqa ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi amaliy dasturlarda yaratilgan hujjatlar bilan ishlash, saralash imkonini beradi.



4.95-rasm. “Формулы” menyusi



Г'

С “Вид” - menyusi ishchi maydonni ko‘rinishi, masshtabi, ovnalar holatini o‘zgartirish imkonini beradi.


4.97-rasm. “Рецензирование” menyusi


'Zm *>3ига»

S X«s*

kt&m&en&m Звг


’ в ^?:И □ L_ '

Г*

МИ т ЭМ 3% 5$*Я

-ЗЙЯЪ

98. 
    rasm. “Вид” menyusi
    

Kataklarni ajratish. Kataklami ajratish uchun quyidagi amallami bajarish kerak:

C bitta katakni ajratish uchun ko‘rsatkichni unga o‘mating va sichqonchaning chap tugmasini bosing. Katak atrofida ushbu katak faol ekanligini ko‘rsatuvchi ramka paydo bc'ladi, nomlar maydoniga esa uning manzili chiqariladi.

C qatoming yoki ustunning bir-biridan keyin keiuvchi bir nechta katagini ajratish uchun sichqonchaning chap tugmachasini bosgan holda bu kataklaming ustidan o‘tkazish kerak.

C jadvalning turli qismlarida. joylashgan bir nechta katakni ajratish uchun sichqoncha bilan ulaming bittasini tanlash, keyin Ctrl tugmachasini bosish va uni qo‘yib yubormasdan ajratilishi kerak bo‘lgan boshqa kataklami chertish kerak.

s ustun yoki qatomi butunligicha ajratish uchun ustun yoki qatorning sarlavhasini cherting.

'C kataklaming to‘g‘ri burchakii diapazonini ajratish uchun bu diapazonning burchak kataklaridan birini tanlash, Shift tugmachasini bosish va uni qo‘yib yubormay turib diapazonning dioganal katagini sichqoncha bilan chertish kerak.

Excelda kataklarni avtotoMdirish. Excelda ayrim ishlami bajarish judayam ko‘p vaqtni olishi va qiyin bo‘lishi mumkin. Jadvallar bilan ishlashda majud bo‘lgan funksiyalardan foydalanish ishini sezilarli darajada osonlashtiradi. Ayrim ishlami qayta qayta

bajarishga to‘g‘ri keladi. Bu esa ko'p vaqtni talab qiladi. Bunday ishlami avtomatlashtrish uchun dastur yaratuvchilari quiay bo'lgan funksiyani ishlab chiqishgan va u Excelda kataklami avtoto‘1dirish deyiladi³³.

Misol uchun, Excelda oy bo'yicha ma’lumotlar ro‘yxatini hosil qilishni ko'ramiz. Biz hozir ushbu ro‘yxatni avtomatik ravishda qanday qilib hosil qilish mumkinligini ko‘ramiz. Bu ro‘yxatdan kelib chiqqan holda keyinchalik o‘z ro‘yxatlarimizni yaratishimiz mumkin.

A1 katakka “Январь” so‘zini yozamiz, hamda “Enter” tugmasini bosamiz. Endi sichqoncha kursorini A1 katakning o‘ng pastki burchagidagi kichik kvadratchaga olib kelamiz. Natijda quyidagi darcha paydo bo‘ladi:

AXBOROT 1

TEXNOLOGIYALARI 1

AXBOROT 3

TEXNOLOGIYALARI 3

i 92

]попои 98

xram l : 98

□□□□□□□□□с 98

□опппппппп 98

I . J I 105

a 202

AXBOROT 319

TEXNOLOGIYALARI 319

W



3 |



п

S3

98. 
    rasm. Kataklami avtoto‘ldirish
    

Kursor ko‘rsatkichi oq krestikdan kichik qora krestikka o‘zgarganda sichqonchani chap tugmasini bosing va uni qo‘yib yubormasdan sichqoncha ko‘rsatkichini A12 katakka olib keling. Siz sichqonchaning chap tugmasini qo'yib yuborganinggizdan keyin belgilangan kataklar oy nomlari bilan avtomatik ravishda to‘diriladi.

Л&	•
*
tAftjfegW»-

* *«Г»ТЧ

« Сл«»|»

iC

и

■ • №4-





»*

98. 
    rasm. Kataklami oylarbilan avtoto‘ldirish
    

Endi Excelda sana bo‘yicha ma’lumotlar ro‘yxatini hosil qilishni ko‘ramiz.

B1 katakka 12.0E2012 sanani yozamiz va sichqoncha kursorini to‘ldirish markeriga olib kelib B1:B12 kataklar diapazonini belgilaymiz. Avtomatik ravishda sanalar ketma - ketligi hosil bo‘ladi.

•i - &			$
i	Яивйаь	- 1 1 ЛЧЬ
i	до»	Ш,ШЯ№
3	Март
4	л л ре да»	;: ОДММ»
S	Май	ним «и*
3	Июнь	< ПЗ&ЯП»
		tшт.тъ
3	AP.tyct
3
Ы		not Ж0Й1
m	HffUfiffb	JДОМГО
m	Декабрь	лймот

*3

98. 
    rasm. Kataklami sana bilan avtoto‘ldirish
    

Formulalarni kiritish. Agar formulalar bo‘lganida edi elektron jadvallami matn muharrirlari yordamida tuzish mumkin bo‘lardi.

Formula bu arifmetik ifoda bo‘lib, unda raqamlar, kataklaming manzillari, funksiyalar, arifmetik amallaming belgilari +, * va /.

Formula ,belgisidan boshlanadi. By belgini dastur ko‘rganda katakda avtomatik hisoblashni boshlaydi⁴².

Bu borada amaliy ko‘nikmalar hosil qilish uchun bo‘sh katakni ajrating va unga =10+5 ni kiriting, Enter tugmachasini bosing. Katakda 15 ifodasi (raqami), formulalar qatorida esa formulaning o‘zi paydo bo‘ladi. Formulalarda sonlar bilan birga kataklaming ishoralar deb ataluvchi manzillami ham ishlatish mumkin. Kataklarga ishoralami o‘z ichiga olgan formulalami tuzar ekansiz, siz formulani kitobning kataklari bilan bog‘laysiz. Formulaning ifodasi katakning ichida mavjud bo‘lgan ma’lumotlarga bog‘liq bo‘ladi va u katakning ichidagi ma’lumotlar o‘zgarishiga qarab o‘zgaradi.

Misol: =A1*2 Arifmetik amallar:

+ - qo‘shish.

ayirish.

* - ko‘paytirish.

/ - bo‘lish. ^л - darajaga oshirish.

Funksiyalar bilan ishlash. Excel jadvallar bilan ishlashni osonlashtirish maqsadida funksiyalar ishlab chiqilgan. Funksiyani chaqirishning 2 xil usuli mavjud.

1-usul. Funksiyani chaqirish uchun uskunalar panelidagi “Мастер функции” (f_x) tugmasi bosiladi, hamda quyidagi

qadamlar orqali funksiyalar ishlatiladi:

S Funksiya nomini tanlash;

+ Funksiya argumenti parametrlarini aniqlash.

Flar bir funksiya yoki formula kiritilganidan so‘ng tugmasi bosiladi va natija olinadi.

Ish varog‘iga kompyuterga qo‘shib ko‘rilgan funksiyalarni kiritish uchun uskunalar panelidagi funksiya kiritilsin tugmasi ishlatiladi. Buning uchun, awalo, katakni ajratish va shu tugmani bosish kerak. Ekranda “Мастер функции”пн^ ikkita maydondan iborat bo‘lgan darchasi paydo bo‘ladi. Birinchi maydondan bo‘lim o‘ng tarafdagisidan esa funksiyaning o‘zi tanlanadi. «10 недавно использовавшихся» bo‘limiga ahamiyat berish kerak. Bu bo‘limda foydalanuvchi oxirgi paytlarda ular bilan ishlagan funksiyalar eslab qolinadi. Maydonlaming pastidan tanlangan funksiyaning bichimi va funksiya bajaradigan harakatlaming qisqacha ta’rifi (annotatsiyasi) beriladi. Ko‘pincha bu axborot yetarli bo‘lmaydi. Shuning uchun darchaning pastki chap burchagidagi tugmasini bosib foydaianish mumkin. Ekranda tanlangan funksiya bo‘yicha to‘liq ma’lumot beriladi. Shunisi ham e’tiborliki, bu ma’lumotning qimmatliligi shundaki, unda bu funksiyani ishlatish misollari ham keltiriladi.

Funksiyaning vazifalari bilan tanishib va uni “Мастер” darchasidan tanlab bo‘lganidan so‘ng “OK” tugmasini bosish kerak. Undan keyin “Мастер” ekranga unda tanlangan funksiya uchun argumentlar berish kerak bo‘lgan ikkinchi darchani chiqaradi. Argumentlami ikkinchi darchaning tegishii maydonlarida ochiq ko‘rinishda yoki ishora tugmasi orqali berish kerak. Misol uchun bizning jadvalimizga “CP3HA4“

funksiyasidan foydalanib o'rtacha ifodalami hisoblashni

qo‘shamiz. “MacTep”ning birinchi darchasida statistik toifasidan talab qilinayotgan funksiyani topamiz va “OK” tugmasini bosamiz.

«>••« :*■ 'Пт<л**« ¥.0*5рое и иажзмйте кнопку НИ и
lMt/Г.*" .f • *».*«*
й тш	«
■ (»тш
Щ ^: СЧ& ; ц тхс \Ц ин
FciigtpeawfT »<№ здажемтек. цлтсерж &<уу- Ъапг числам»; .икэда не • j
1 ^ щятж» j_ Я | i

4.102-rasm. “Вставка функции” darchasi





“OK” tugmasini bosilgandan keyin ekranda 4.65-rasm hosil bo'ladi. Bevosita jadvalning o‘zidan biz kerakli ustundan o‘rtacha ifodalami hisoblab chiqarish uchun zarur yacheykalami ajratamiz. Endi formulalar qatoriga e’tibor bering, u yerda qaytaruvchi ishorali qator ko‘rsatilgan. Ushbu tugmani bosish zarur va “Мастер” bizni ikkinchi darchaga qaytaradi. Bu yerda oxirgi haiakcitni bajarish - “OK” tugmasini bosish kerak va funksiya tayyor holatga keladi. Shunga ahamiyat beringki, argumentlami berish bitta maydonning o‘zi bilan chegaralanmaydi. Siz ikkinchi. uchinchi va hokazo diapazonlami beraverishingiz mumkin⁴’.




4.103-rasm. Funksiyaning argumentlarini kiritish darchasi




Misol: а) СУММ(А1:А10) СУММ - funksiya nomi (A1:A10) summasi olinadigan diapazon