Texnologiyasi

7-§. 0 ‘siralik o ‘g‘itlari
0 ‘g ‘itlaming ahamiyati va iqtisodiy samaradorligi
0 ‘g‘itlar tuproq tarkibidagi oziq moddalar harakatini, ulaming 
suvda erishini va o ‘simliklar tomonidan o'zlashtirishini yaxshilaydi,
43

---

tuproq tarkibida oziq elementlami ko‘paytiradi, tuproqning unum - 
dorligini oshixadi. 0 ‘g‘itlar tuproqning fizik xususiyatlarini yaxshilaydi.
Yerga solingan o‘g‘itlar ta ’sirida tuproqdagi eritmalarning xossala­
ri ham o‘zgaradi, chunonchi, ular suvda yaxshi eriydigan holatga 
keladi, bu esa o ‘simliklar hayotida muhim rol o ‘ynaydi. Chunki 
o!simliklar oziq moddalami ildiz orqali erigan holda o ‘zlashtiradi.
Ayniqsa, tarkibida gumus, oziq moddalar miqdori kam bolgan 
0 ‘zbekistonning tuproqlarida g‘alla, paxta va boshqa ekinlar hosildor- 
ligini va yalpi hosilini oshirishda o ‘g‘itlardan foydalanish hal qiluvchi 
a'namiyatga ega.
Shuning uchun ham, ayniqsa, kimyoviy o'g'itlardan foydalanishda 
tuproq xili, uning unumdorhgi, xususiyatlari, qaysi o‘simlik o'stirilishi, 
o ‘simlikning o‘g‘itlarga bo'lgan ehtiyoji, o‘simliklar tomonidan o‘g‘it 
xillari bo‘yicha qaysi davrda yaxshi o'zlashtirishini bilib olish juda zarur.
Har qanday ekinni o'stirishda uning oziq moddalarga bolgan talabi 
e ’tiborga olinadi va tuproqda yetishmagan oziq moddalar yerga o‘g‘it 
tariqasida solinadi.
Q ‘simlik o ‘stirishda ishlatiladigan o‘g‘itlar asosan ikki guruhga — 
mineral va organik (mahalliy) o'g'itlarga bo‘linadi. Bulardan tashqari, 
bakterial o ‘g‘itlar ham bo‘ladi.
Organik (mahalliy) o ‘g ‘itlar
Organik o ‘g‘itlar o'simliklami oziq moddalar bilan ta ’minlaydi. 
Tarkibida azot, fosfor, kaliy va boshqa oziq moddalar, shuningdek, 
o ‘simliklar uchun zarur hisoblanadigan bir muncha mikroelement- 
lar bo‘ladi. Organik o ‘g‘itlarga mol va parrandalaming go'ngi, turli 
chiqindi, kunjara, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlovchi ko- 
rxonalarning chiqindilari, torf va hojatxona axlati kabilar kiradi.
Go'ng. Tuproq va o ‘simlik uchun eng zarur modda go‘ng hisobla­
nadi. G o ‘ngning tarkibida azot, fosfor, kaliy moddalaridan tashqari 
uglerodlar bo ‘ladi. Kalsiy, inagniy, oltingugurt kabi ko‘plab mikro- 
elementlar borki, bular o ‘simlikning o ‘sishi va rivojlanishi uchun 
kerakdir.
Mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarilgunga qadar dehqonchilikda faqat 
go‘ngdan foydalanilgan. Biroq hozirgi sharoitda ham go‘ng o‘zining aha- 
miyatini yo‘qotgani yo‘q, faqat bunga e’tibor kamaygan. Taassufki, go‘ng 
nafaqat o‘simlik uchun zarur, balki u tuproqning foydali xususiyatlarini 
ham yaxshilaydi. G o‘ng solinganda og‘ir soz tuproqlar yumshaydi, tup-
44

---

4-jadval