Тиббиёт институтлари талабалари учун ўЌув адабиёти

VIRUSLI JIGAR KASALLIKLARI (HEPATITIS VIROSA)

Turli viruslar keltirib chiqaradigan umumiy kasallik bo‘lib, uning yuqish yo‘llari xilma-xildir. Bu kasallik o‘tkir va surunkasiga kechadi. Hozirgi vaqtda virusli gepatitning A va V, shuningdek G va D turlari ma’lum.

Kasallik qo‘zg‘atuvchi omil. (Virusli jigar xastaligining A shakli). Bu kasallikni qo‘zg‘atuvchi virus tarkibida RNK (ribonuklein kislota) bo‘lib, o‘z xossasiga ko‘ra enteroviruslar guruxiga mansubdir. Viruslar 100°S haroratda 5 minut mobaynida halok bo‘ladi. Gepatit V ni qo‘zg‘atuvchi virus tarkibida DNK bo‘lib, u murakkab antigen tuzilishiga ega bo‘ladi (yuza qobiqli markazlashgan). Viruslar tashqi muhitga chidamli bo‘lib, 30 minut qaynatilganda nobud bo‘ladi.
Epidemiologiyasi. Virusli gepatitning A shakli juda yuqumli bo‘lib, (infeksion gepatit, Botkin kasalligi) u og‘iz, ichak va hazm yo‘llari orqali yuqadi.
Virusli gepatit V bilan kasallanganlarning 70— 80 foizida kasallik manbai bemor bo‘lib, kasallik yashirin davrining oxirida, sariqlik davri boshlangan va kasallik o‘tkir davrining dastlabki 12—15 kunidagi bemorlarning yuqumliligi eng yuqori hisoblanadi.
Gepatitning A shakli bilan asosan 3—14 yashar bolalar kasallanadilar. Kasallikning ma’lum sikl bo‘yicha rivojlanishi qayd qilingan. Infeksiya ko‘pincha bolalar muassasalarida tarqaladi. Bu kasallikni boshidan kechirgan odamlar organizmida turg‘un immunitet paydo bo‘ladi.
Virusli gepatit V. Virusli gepatit V da kasallikning o‘tkir va surunkali turi bilan og‘rigan bemorlar, shuningdek, gepatit V virusining yuza antigenini tashuvchi sog‘lom odamlar kasallik manbai bo‘lib hisoblanadi. Gepatit V virusi bemor qonida uzoq vaqtgacha saqlanib turadi. Gepatit V parenteral yo‘l bilan, virus teriga va shilliq qavatga tushganda yuqishi mumkin. V virusining yuza antigeni so‘lak, axlat va organizmning boshqa suyukliklari bilan ajralib chiqadi. Kasallik, ko‘pincha gepatit V virusi tashuvchilarining qonini va plazmasini bilmasdan sog‘lom odamga quyish orqali ham tarqaladi.
Virusli gepatit V bilan og‘rigan homilador ayollarda bu kasallik homilaga ham o‘tishi mumkin. Gepatit V bilan asosan bir yoshgacha bo‘lgan bolalar og‘riydi. Chaqaloklarga kasallik (tug‘ruq paytida) tarkibida V virusli bachadon suyuqligini yoki qonni yutib yuborganda ham yuqishi mumkin.
Bemorlar sog‘ayib ketgandan so‘ng, ularda turg‘un immunitet rivojlanadi. A va V gepatitlari serologik aloqasi bo‘lmagan agentlar orqali yuzaga keladi. Hozirgi kuzatishlar gepatit A va V ga sabab bo‘ladigan maxsus agentlar borligidan dalolat bermoqda. Gepatit A va V hamma yerda tarqalishi mumkin bo‘lsa-da, lekin bu kasalliklar posttransfuzion gepatitlar. orasida bir muncha ko‘proq uchraydi. Kasallik asosan kondan yoki uni o‘rnini bosadigan dorilardan o‘tadi, shuningdek, infeksiya tabiiy yo‘l bilan ham o‘tadi, degan taxminlar ham bor.
Gepatit A va V uchun kasallikning hamma yerda bir xil tarqalmasligi xos bo‘lib, bu kasallik suv ta’minoti yaxshi bo‘lmagan joylarda ko‘plab tarqaladi, katta yoshli kishilarga kasallik kamroq yuqadi, kasallik o‘chog‘i bo‘lgan hollar kam uchraydi.