Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

1-

rasm. Tijorat banklarida depozit siyosatini ishlab chiqish mexanizmi. 

 

tizimini ishlab chiqish 

7 

- 

Yakuniy qoidalar 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил.      ISSN: 2181-1016

 

 

 

6 

 

Tadqiqot jarayonida muallif tomonidan shakllantirilgan. 

Chunki  aynan  depozit  siyosatining  amalga  oshirilishi  paytida  aktivlarni 

qaytarish  muddatlari  va  majburiyatlarning  nomutanosibligi,  bank  tomonidan  bozor 

resurslarini  mustaqil  jalb  qilish  imkoniyatidan  foydalanmasdan  ko‘proq  davlatning 

maqsadli mablag‘lari hisobidan qayta moliyalashtirilishi kabi salbiy holatning paydo 

bo‘lish  nuqtalarini  aniqlash  imkoniyati  yaratiladi.  Bu  esa  teskari  aloqa 

mexanizmining samaradorligini ta’minlovchi asosiy vosita hisoblanadi; 

- bank faoliyatining so‘nggi 5 yilligida rentabellik darajasining pastligi, kreditlar 

bo‘yicha qarzdorlikni so‘ndirish uchun garov mulklarini bank balansiga qabul qilish 

oqibatida bank aktivlari tarkibida likvidsiz mol-mulklar hajmining oshishi, bankdagi 

mavjud  resurslardan  foydalanishda  aniq  bir  tizimning  ishlab  chiqilmaganligi  hamda 

hukumat  tomonidan  ajratilayotgan  mablag‘lar  kredit  mablag‘lariga  mavjud  talablar 

hisobiga  qisqa  muddatlarda  to‘liq  o‘zlashtirilayotganligi  kabi  muammolar  bank 

faoliyatining  barcha  sohalari  bir  maqsadga  ya’ni  rivojlanish  strategiyasidagi 

vazifalarni  bajarish  yo‘naltirilmaganligidan  dalolat  beradi.  Taklif  etilayotgan 

mexanizm ushbu salbiy holatni bartaraf etishga xizmat qiladi. 

Depozit  siyosatining  samaradorligini  oshirish,  shuningdek,  depozit  resurslarini 

boshqarish  sifatini  yanada  yaxshilash  maqsadida  depozit  portfelining  barqarorligini 

baholash  indikatorlarini  joriy  etish  maqsadga  muvofiq.  Shu  o‘rinda  qayd  etish 

lozimki,  koronavirus  pandemiyasiga  qarshi  chora-tadbirlarning  amalga  oshirilishi 

ko‘plab salbiy holatlar bilan bir qatorda jismoniy va yuridik shaxslarning omonatlari 

hajmining  kamayib  borishiga  olib  keldi.  Bu  jarayon  banklarning  depozit  bazasining 

kuchsizlanishiga olib kelmoqda. Bunday indikatorlar xalqaro bank amaliyotida keng 

qo‘llanilishiga 

qaramasdan,mamalakatimiz 

banklari 

amaliyotida 

deyarli 

foydalanilmaydi.  Bundan  kelib  chiqqan  holda  depozit  portfeli  barqarorligi 

indikatorlarini ko‘rib chiqishga harakat qilamiz: 

1-indikator.  Omonat  summasining  R  foizgacha  bo‘lgan  qismini  depozit 

shartnomasida  belgilangan  muddatdan  oldin  qaytarib  olish  ehtimoli  (PEW  –  the 

probability of early withdrawal to the level of P percent).  

Amalga  oshirilayotgan  tahlil  maqsadlaridan  kelib  chiqqan  holda  R  ko‘rsatkichi 

darajasi  0  dan  100  foizgacha  bo‘lishi  mumkin.  Xususan,  ko‘rsatkichning  0  foizga 

teng bo‘lishi jalb etilgan depozitlarning to‘liq qaytarib olinishini bildirsa, 100 foizlik 

daraja mazkur depozitlarning bank hisobvaraqlarida qolganligidan dalolat beradi. 

Ushbu indikator quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: