Til taraqqiyotida tarixiy va geografik faktorlarning ahamiyati

TILGA TA'SIR ETUVCHI GEOGRAFIK FAKTORLAR
Hududiylik tilning malum hudud bilan bogliqligini ifoda etadi. Hududiylik millat, elatga xos urf-odat, ananalar, tarixiy-etnik birlik va yagona davlat tizimining shakllanganligi bilan bogliq. Millatning, hududning, tarixiy-etnik asos va taraqqiyotning boshqa-boshqaligi tillar ortasidagi farqlar uchun asos boladi. Millat va etnik asosning bir xil bolishi hududning farq qilishidan qati nazar, aloqa-munosabat vositasining bir xil bolishini taminlaydi. Masalan, ozbek va tojik tillarida har bir tilning oziga xosligi kozga tashlanadi. Bir xil etnik asosga ega bolgan ozbek va qirgiz tillari ortasida fonetik, leksik, grammatik farqlar bor. Adabiy til va shevalar ortasida ham tilning ichki tuzilishi bilan bogliq farqlar kuzatiladi.Ijtimoiy tabiati va oziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, tillarni quyidagicha guruhlash mumkin. Yashash muhiti yaqin, turmush tarzi oxshash hamda ozaro iqtisodiy munosabatlari shakllangan xalqlarning tillari bir-biriga tasir kosatadi. Tillar leksik jihatdangina emas, balki grammatik jihatlariga kora ham tasirlashadi. Dunyo tillarining, malum manoda, oziga xosligini yorituvchi, muayyan tilning boshqa tillardan farqli jihatlarini korsatuvchi tadqiqotlar yaratilgan. Mazkur tadqiqotlarning bosh masalasi til va jamiyat munosabati talqinidir. Tilning jamiyat bilan bogliq tomonlarini organish tilning oziga xos ichki qurilishi, imkoniyatlarini yoritishda ahamiyatlidir.Kishilik jamiyati taraqqiyoti davomida aloqa-munosabat vositasi bolgan tilning jamiyatga bolgan nisbatini turlicha izohlashgan. Har xil fikrlar, turli nazariyalar vujudga kelgan. Bazi guruhlar tilni tirik organizm sifatida tushunishgan. Bazilari ozgarmas voqelik sifatida qarashgan. Bunday qarashlarni tanqidiy-tahliliy ravishda organib, quyidagicha umumlashtirish mumkin:
1.Til tabiiy-biologik hodisa emas.
2.Tilning mavjud bolishi va uning taraqqiyoti tabiat qonunlariga bogliq emas.
3.Til kishilarning tabiatiga, irqiga, nasliga aloqador emas

XULOSA
Xullas, tilning kelib chiqishi tafakkurning paydo bo`lishi, qolaversa, yer yuzida inson zotining paydo bo`lishi kabi muammolar bilan uzviy bog`liq bo`lib, bu muammolar insoniyat tarixida uzil – kesil yechimini topgan emas. Ammo tilning taraqqiy etishida asrlar davomida bo'lib o'tgan voqealarning muhim o'rni bordir. Tarixda bo'lib o'tgan urushlar , bosqinchilik ishlari va shu bilan bir qatorda bo'lib o'tgan yangilanishlar , ixtirolar , insonlar ongida , tafakkurida o'zgarishlar bevosita til taraqqiyotiga o'zining ta'sirini ko'rsatgandir. Til taraqqiy etishida nafaqat tarixiy jarayonlar balki geografik faktorlar ham ahamiyatlidir. Bir tilning turli hududlarda , turli sõzlashuvchilar tomonidan foydalanilishi tilga o'z ta'sirini ko'rsatmay qolmaydi. Yuqorida bayon etilgan fikrlardan ma’lum bo`ladiki, til hayvonot dunyosidan ajralib chiqqan kishilar ibtidoiy jamoasining mehnat jarayonida eng zaruriy ehtiyoji natijasida paydo bo`lgan. Garchi qadimgi ibtidoiy jamoa tillarning qachon paydo bo`lganligi, u tillar qanday til ekanligi, ularning lug`at tarkibi, grammatik qurilishi nimalardan iboratligini isbotlovchi dalillar bo`lmasa-da, yozuv paydo bo`lgandan keyingi, ya’ni bundan 15-20 ming yillar oldin yozib qoldirilgan yodgorliklarga asoslanib, ba’zi tillarning shakllanishi va taraqqiyotida tarixiy va geografik faktorlar to`g`risida mulohaza yuritish mumkin.