Til va adabiyot ta’limi anguage and literature teaching L я преподавание
Download 327.18 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
TIL VA ADABIYOT
TA’LIMI ANGUAGE AND LITERATURE TEACHING L Я ПРЕПОДАВАНИЕ ЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ Tahlil keyingi evrilishlari Hoji Muinni ham ustozi haqida yozish- dan to‘xtatdi. Aslida, unga 1921-yildan turli tahdidlar qi- lina boshlangan, “Maqolangizda Behbudiyning oti ko‘p zikr qiling‘on”, deya yozgan narsalari chop etilmagan, hatto u millatchilikda ayblana boshlangan edi. Zamondoshlari tomonidan yozilgan maqolalarda ma’rifatparvar bobomizning tarjimayi holi, ijtimoiy-siyosiy faoliyatigina emas, yuksak insoniy fazilatlari, barkamol shaxsiyati haqida ham so‘z yuritilgan. Chunonchi, Hoji Muin “Buyuk ustozimiz Behbudiy afan di” maqolasida uni shunday xotirlaydi: “Behbudiy afandi halim, ziyrak, g‘oyat zakovatli va quvvayi hofizasi zo‘r bo‘ldig‘idek, so‘zga-da nihoyat darajada usta edi. U har so‘ziga qanoatlantirmak uchun turli misollar kelturar, mavqeyi kelganda oyat va hadisdan dalillar ko‘rsatar edi. Shuning uchun aning suhbati g‘oyat lazzatli va istifodali bo‘lur edi. Aning suhbatinda bo‘lg‘on kishi ruhlana, shod- lana va aning oldindan aslo turg‘usi kelmas edi”. Laziz Azizzoda ham o‘z xotiralarida Behbudiyning bevosita shaxsiga xos ibratli fazilatlarini qalamga ol- gan: “Behbudiy irodasining kuchliligi, muomalada fav- qulodda ustalig‘i, dialiktligi, nazariyotchilig‘i ila barobar amaliyotchilig‘i, har ishni hayotdan olishlig‘i va iqtisodg‘a ahamiyat berishi ila o‘z zamondoshlaridan ayrilib, o‘ziga maxsus muhim bir o‘run oladir. Ul o‘zi Turkistonning eski madrasasidan chiqqan bir kishi bo‘lg‘on holda arab doril- fununlarini bitirib kelgan kishilarning qilmag‘on xizmatla- rini ado qilib ketdi”. Ta’kidlash joizki, “nazariyotchilig‘i ila barobar amali- yotchilig‘i” allomaning shaxsiy hayotida, oilasi turmushi- da ham ayon ko‘rinib turgan. U taraqqiyotga erishgan millatlar yutug‘ini ijobiy baholab, ko‘p jihatdan ularga havas qilgan. To‘ng‘ich farzandi Ma’sudxo‘jani gim- naziyada o‘qitgan. Birinchilardan bo‘lib ijtimoiy, maishiy yangiliklarni o‘z hayotiga olib kirishga intilgan. Masalan, professor N.Karimovning yozishicha, “Samarqandlik jur- nalistlar, yozuvchilar, teatr xodimlari va chor ma’murlari shahar kommutatoridan 290-raqamli manzilni so‘rashlari bilan simning narigi tomonidan Behbudiy hazratlarining “Labbay” degan muborak ovozlari kelardi”. Ya’ni, u o‘z uyiga birinchilardan bo‘lib telefon o‘rnatib, undan unumli foydalangan. Hoji Muinning yozishicha, Behbudiy taraqqiyparvarlik harakatlari bilan tahdidlarga uchragan bo‘lsa-da, raqib- lariga birida matbuot orqali, birida yuzma-yuz tarzda munosib javob bergan. Javoblarida muxoliflari shaxsiga mutlaqo til tegizmagan holda diniy va dunyoviy bilim- lardan xabardor chinakam ziyolilarga xos vazminlikni saqlay bilgan. “Behbudiy afandi shaxsiy dushmanliqni xohlamas va hech kimning shaxsig‘a va shaxsiy ishlari- ga til yetkuzmas edi”, deb deb yozadi Hoji Muin, “o‘shan- doq o‘zini takfir va tahqir etaturg‘on xasmlarig‘a-da qar- shi yomon va haqoratomuz so‘zlar so‘ylamas edi. Balki shunday so‘zlarni eshitganda: “Zotan munday din va dunyodan xabarsiz kishilardan yaxshi so‘zlarda kutmak abasdur”, deb kular edi. “Munday takfirlarni yolg‘uz men ko‘rgan emas, balki o‘tgan ulamo va ulug‘ kishilar ham o‘z muosirlarindan shunday hujum va takfirlarni ko‘rganlar”, deb o‘ziga tasalli berar edi. Behbudiy afandida yana bir xususiyat bor ediki, xasm va dushmanlari aning ketindan har qancha haqorat etsalar-da, aning huzurig‘a o‘tirg‘on- da hech bir behuda so‘z ayta olmasdan, anga tamliq va madora etarg‘a majbur bo‘lalar edi. Behbudiy afandi har vaqt o‘zining shaxsig‘a tegib so‘ylayturg‘on xasmlarig‘a: “Ajabo! Bular na uchun maning shaxsimg‘a til yetku- zalar? Men o‘zim yaxshimi-yomonmi har na bo‘lsa-da, o‘z millatimg‘a zarar yetkuzmayman, balki xalqqa to‘la va faol foyda yetkuzmak uchun qo‘limdan kelgancha cholishaman”, deya edi”. O‘zining bilimi, taraqqiyparvar g‘oyalari, iste’do- di va salohiyatini millatning ma’naviy-ma’rifiy yuksali- shi, jipslashishi yo‘liga bag‘ishlagan fidoyi ma’rifatpar- var siymosi bir tarixiy voqea bayonida ham yorqin aks etgan. Turkistonga kelgan Ismoil Gas prinskiy bilan bo‘lgan uchrashuv haqida Hoji Muin shunday yozadi: “Bir vaqt (1908-yilda) “Tarjumon” gazetasining muhar- riri Ismoilbek afandi G‘aspirinskiy (25 yillik yubileysin- dan so‘ng) Samarqandg‘a kelganida Behbudiy afandi yig‘lag‘on holda ul zot ila quchoqlashib ko‘rushub, “Bu kun sizning huzuringizga kelib suhbatingizdan istifo- da qilaturg‘on ziyolilarimiz yo‘q”, dedi. Ismoilbek afandi anga javoban: “Behbudiy afandi! Yig‘lamang (majlisdagi kishilarga ishora qilib), mana bular ozmi? Yana sizlar ti- rishsangiz, oz bir fursatda millatg‘a kerakli ko‘b odamlar yetishdira olursiz”, dedi”. “Behbudiy afandi! Yig‘lamang...” Millat muhibiga bir taskin sifatida aytilgan bu so‘zlar aslida uning jonkuyar qalbiga, beg‘araz orzu-umidlarining ijobatiga ishora edi. Buyuk qalb egasining o‘z millati taqdiri bilan bog‘liq or- zusi chinakam taraqqiyparvar, ma’rifatparvar insonlarni tarbiyalash edi. Shu boisdan ham atrofidagi yoshlarga qarata “Bizga ikki turli kishi kerak. Biri diniy ilm larni fal- safalari ila komil bilaturg‘on zotlar, ikkinchisi dunyoviy ilm ila hunarlarni yaxshi bilgan ziyolilar”, deya ta’kidlashdan charchamagan. Zamondoshlari xotiralarida Behbudiy “oliyshon us- tod”, “ko‘kni yorub bezatgan quyosh”, deya ulug‘lana- di, “Saning mislingni Turkiston topolurmu, topolmas- mu?”, degan armon bilan eslanadi. Bu xotiralarda biz alloma ning barkamol siymosini aniq-tiniq ko‘ramiz. Mahmudxo‘ja Behbudiyning asarlarida oldinga surilgan taraqqiyparvar g‘oyalardan esa millatparvar avlodlar tar- biyasida ma’naviy-ma’rifiy sarchashmalardan biri sifati- da foydalanamiz. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Hoji Muin. Qadrnoshunoslik // Mehnatkashlar tovushi. 1919. 20-iyun. 2. Hoji Muin. Qadrnoshunoslik // Ishtirokiyun. 1919. 20-iyul. 3. G‘aybulloh as-Salom. Ezgulikka chog‘lan odamzod. – Toshkent: Sharq, 1997. 211–213-betlar. 4. Hoji Muin. Behbudiy muxlislariga ochiq xat // Turkiston. 1922. 21-dekabr. 5. Bo‘ronov Imomali. Tashakkur // Zarafshon. 1923. 12-yanvar. Document Outline
Download 327.18 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|