Til va nutq ekologiyasi
Download 0.53 Mb. Pdf ko'rish
|
Til va nutq ekologiyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hind- yevropa tillari oilasi. 2. Xom-som tillari oilasi. 3. Turk tillari oilasi. 4.
- Dravid tillari oilasi. 8. Indonezi tillari oilasi kabilar. I. Hind-evropa tillari oilasiga
- Hindiston tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi
- “Mahabxarata”
- Eron tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi
tog - tau (taw) : o‘zbek tilidagi t tovushiga ozarbayjon tilidagi d tovushi muvofiq
keladi: temir-demir, til-dil; o‘zbek tilidagi y tovushiga qardosh tillardagi tovushlarning bir-biriga muvofiq kelishi fonetik qonunga asoslangandir hamda qardosh tillardagi so‘zlarning ma’nolari va grammatik qurilishlari bilan bog‘liq. Demak, qardosh tillar oilasiga kiradigan tillarda ba’zi tovushlar bir-biridan ozmi-ko‘pmi farq qilsa ham, grammatik vositalar, so‘zlarning ma’nolari o‘zaro yaqin bo‘ladi. Tilning boyligi irqning oq yoki sariq ekanligiga bog‘liq emas. Shunday qilib, geneologik tasnif qardosh tillarning tarixiy taraqqiyot jarayonida bir o‘zak tilidan tarqalganligini va ularning o‘zaro munosabatini, so‘z ma’nolari va grammatik shakllarini, nutq tovushlarining bir-biriga yaqinligini, o‘xshashligini nazarda tutib, tillarni guruhlarga ajratadi. Hozirgi vaqtda tarixi o‘rganilib, bir-biri bilan qardosh ekanligi aniqlangan tillar oilasi quyidagilardan iborat. 1. Hind- yevropa tillari oilasi. 2. Xom-som tillari oilasi. 3. Turk tillari oilasi. 4. Ugor-fin tillari oilasi. 5. Kavkaz tillari oilasi. 6. Xitoy-tibet tillari oilasi. 7. Dravid tillari oilasi. 8. Indonezi tillari oilasi kabilar. I. Hind-evropa tillari oilasiga hindiston, eron, slavyan, boltiq, german, roman, kel‘t, grek (yunon), alban, arman tillari kabi til guruhlari kiradi. I. Hindiston tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi: a) hind tili. Bu tilda 450 milliondan ortiq kishi so‘zlashadi. Hind tili hozirgi Hindiston Respublikasining (poytaxti Yangi Dehli) davlat tili bo‘lib, eski hind yozuvi - devonagaridan foydalanadi. b) urdu tili. Bu tilda 180 millioncha kishi so‘zlashadi. U hozirgi Pokistonning (poytaxti Islomobod) davlat tili bo‘lib, arab yozuvidan foydalanadi. Bundan tashqari Hindiston tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi: 1. Bengal tili. Bu tilda 100 millionga yaqin kishi so‘zlashadi. 2. Maratxi tili. bu tilda 40 milliondan oshiq kishi so‘zlashadi. 3. Panjob tili. Bu tilda. 40 millionga yaqin kishi so‘zlashadi. 4. Rajastoni tili. Bu tilda 20 milliondan ortiq kishi so‘zlashadi. 5. Gujarati tili. Bu tilda 20 millionga yaqin kishi so‘zlashadi. Bu tillarda so‘zlovchilarning aksariyati Hindistonda yashaydi. Hind tillari guruhiga lo‘li, sindxi tillari, shuningdek, o‘lik tillardan sanskrit, pali, prokrit tillari kiradi. Sanskrit tili qadimgi hind mumtoz adabiy tili bo‘lib, bu tilda “Mahabxarata” (”Bxaratlarning buyuk jangi haqida doston”) hamda “Xito padesha” (”Yaxshi nasihat”) kabi bir qancha ajoyib epik asarlar yaratilgan. Bizning eramizdan oldingi IV asrda hind olimi Panini o‘zining mashhur “Sanskrit grammatikasi” asarini yaratgan. 2. Eron tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi: a) fors tili. Bu tilda 30 milionga yaqin kishi so‘zlashadi, u Eronning (poytaxti Tehron) davlat tili bo‘lib, arab yozuvidan foydalanadi; b) pushtu-dari tillari. Bu tillarda 15 millionga yaqin kishi so‘zlashadi. U Afg‘onistonning (poytaxti Kobul) davlat tili bo‘lib, u arab yozuvidan foydalaniladi; v) kurd tili. 3 milliondan ortiq bo‘lgan kurd xalqi Eronda, Irokda, Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi mamlakatlarida va Turkiyada yashaydi; g) tojik tili. Bu til Tojikiston respublikasining (poytaxti Dushanbe) davlat tili bo‘lib, bu tilda ikki milliondan ortiq kishi so‘zlashadi. d) osetin tili. Bu til Osetiya respublikasining davlat tili bo‘lib, bu tilda 550 mingga yaqin kishi so‘zlashadi; e) baluchi tili. Bu tilda so‘zlovchilar Pokistondan va Eronda yashaydi. Eron tillari guruhiga bulardan tashqari tolish tili, tog‘ tili, o‘lik tillardan esa qadimgi fors, pahlavi, sug‘du, xorazmiy tillari kiradi. 3. Download 0.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling