Tilshunoslik tarixidagi maktablar reja: Tillarning rivojlanish bosqichlari

4. Ёш грамматикачилар бир қанча тиллар мисолида жуда катта фактик материалларни тўплаб, системалаштириб бердилар. Бу билан тилшуносликнинг амалий томонини ривожлантиришга, янги-янги лингвистик йўналишларнинг майдонга келишига замин ҳозирладилар. Натижада тилшуносликда диалектология, лингвистик география йўналишлари вужудга келди. Уларнинг фаолияти туфайли фонетика, хусусан, экспериментал фонетика соҳасида ва фонетик қонуниятларни англаш борасида катта муваффақиятларга эришилди.

• 4. Ёш грамматикачилар бир қанча тиллар мисолида жуда катта фактик материалларни тўплаб, системалаштириб бердилар. Бу билан тилшуносликнинг амалий томонини ривожлантиришга, янги-янги лингвистик йўналишларнинг майдонга келишига замин ҳозирладилар. Натижада тилшуносликда диалектология, лингвистик география йўналишлари вужудга келди. Уларнинг фаолияти туфайли фонетика, хусусан, экспериментал фонетика соҳасида ва фонетик қонуниятларни англаш борасида катта муваффақиятларга эришилди.

5. Ёш грамматикачилар тилшуносликнинг бевосита ўрганиш объекти нутқий жараён, индивидуал нутқ эканлигини эътироф этганликлари туфайли, у билан боғлиқ бўлган қатор масалаларни, хусусан, нутқий жараёнда индивидуаллик-социаллик муносабатини, индивидуал нутқ, меъёр ва тил тузилиши масалаларини кўтариб чиқдилар.

• 5. Ёш грамматикачилар тилшуносликнинг бевосита ўрганиш объекти нутқий жараён, индивидуал нутқ эканлигини эътироф этганликлари туфайли, у билан боғлиқ бўлган қатор масалаларни, хусусан, нутқий жараёнда индивидуаллик-социаллик муносабатини, индивидуал нутқ, меъёр ва тил тузилиши масалаларини кўтариб чиқдилар.

Шундай бўлишига қарамай, уларнинг қарашларидаги бир қатор масалалар баҳс талаб ва етарли илмий асосини топмаган эди. Улар моддий томондан фақат алоҳида индивидлар тилигина мавжуддир, деган ғояни ўзларига методологик тамойил қилиб олиш билан индивидуал психологияни тилшуносликнинг назарий асоси сифатида эътироф этдилар. Натижада илмий абстракцияга, тил онтологиясининг (borliq haqidagi taʼlimot) илмий талқинига эътибор берилмади.

• Шундай бўлишига қарамай, уларнинг қарашларидаги бир қатор масалалар баҳс талаб ва етарли илмий асосини топмаган эди. Улар моддий томондан фақат алоҳида индивидлар тилигина мавжуддир, деган ғояни ўзларига методологик тамойил қилиб олиш билан индивидуал психологияни тилшуносликнинг назарий асоси сифатида эътироф этдилар. Натижада илмий абстракцияга, тил онтологиясининг (borliq haqidagi taʼlimot) илмий талқинига эътибор берилмади.
• Тил бирликларининг ўзаро муносабати, тилнинг функционаллашувида экстралингвистик омилларнинг аҳамияти: тилларнинг бир-бирига таъсири, диалектларнинг ўзаро алоқалари, ёзув анъанасининг тилга таъсири каби масалалар ёш грамматикачилар назаридан четда қолди.