Tilshunoslik tarixidagi maktablar reja: Tillarning rivojlanish bosqichlari

Америка структурализми

Америка структурализми

Структур тилшуносликнинг йирик тармоғи бу дескриптив лингвистика номи билан юритилувчи Америка структурализмидир.

Дескриптив лингвистика Ф.Боас (1808 – 1942), Э.Сепир (1884 – -1939) ва Л.Блумфилд (1887 – 1949) номлари билан боғлиқдир.

Америка структурализми тўғридан-тўғри Ф.де Соссюр таълимотидан келиб чиққан эмас. У Америка индусларининг тилини ўрганиш жараёнидаги амалий эҳтиёж замирида вужудга келди.

Машҳур лингвист ва антрополог Ф.Боас Америка индуслари тилини ўрганиш билан шуғулланар экан, барча тиллар учун умумий бўлган текшириш тамойилларидан воз кечишга, унинг ўрнига ўрганилаётган конкрет тилнинг ички хусусиятига асосий эътиборни қаратишга, дедуктив эмас, балки индуктив усул билан ўрганишга даъват этади.

• Машҳур лингвист ва антрополог Ф.Боас Америка индуслари тилини ўрганиш билан шуғулланар экан, барча тиллар учун умумий бўлган текшириш тамойилларидан воз кечишга, унинг ўрнига ўрганилаётган конкрет тилнинг ички хусусиятига асосий эътиборни қаратишга, дедуктив эмас, балки индуктив усул билан ўрганишга даъват этади.
• Ф.Боас Америка индуслари тилини ўрганиш чоғидаги тажрибасига суянган ҳолда ҳинд-оврупа тиллари материаллари асосида майдонга келган тадқиқ методларини бу тилларга қўллаш мутлақо мумкин эмаслигини асослашга ҳаракат қилди.

Америка индуслари тили, биринчидан, ҳинд-оврупа тилларидан фарқ қилувчи ўзига хос категорияларга эга. Иккинчидан, тарихий тараққиётининг олдинги даврлари ҳақида гувоҳлик берувчи ёзма манбаларга эга эмас. Учинчидан, уларнинг дунёдаги қайси тиллар билан қариндошлиги ҳали номаълум. Бу факторлар эса, Ф.Боаснинг фикрича, Америка индуслари тилининг ташқи, формал томонига асосланган объектив текшириш методларини ишлаб чиқишга эҳтиёж туғдиради. Натижада дескриптив (тавсифий) метод пайдо бўлди.

• Америка индуслари тили, биринчидан, ҳинд-оврупа тилларидан фарқ қилувчи ўзига хос категорияларга эга. Иккинчидан, тарихий тараққиётининг олдинги даврлари ҳақида гувоҳлик берувчи ёзма манбаларга эга эмас. Учинчидан, уларнинг дунёдаги қайси тиллар билан қариндошлиги ҳали номаълум. Бу факторлар эса, Ф.Боаснинг фикрича, Америка индуслари тилининг ташқи, формал томонига асосланган объектив текшириш методларини ишлаб чиқишга эҳтиёж туғдиради. Натижада дескриптив (тавсифий) метод пайдо бўлди.