Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

GRAMMATIK KATEGORIYA ing. grammatical category. nem. grammatische Kate-
gorie, rus. grammaticheskaya kategoriya. 
MAVZUGA OID ASOSIY MASALALAR BAYONI 
 
Grammatika - yunoncha harf yozish san’ati ma’nosini ifodalaydi. Gram-
matika tilshunoslikning bo’limlaridan biridir. U tildagi so’zlarning shakllari va gap
turlari bilan shug’ullanadi. U so’z birikmalari va gap bo’laklarini turlanish va tusla nish 
(paradigmatika) nuqtai nazardan tadqiq qiladi, so’zlar orasidagi le ksik-semantik 
aloqalarni tekshiradi. Grammatika so’z turkumlari va gaplarning tuzulishini o’rganadi. 
Grammatikaning ko’pgina t a r m o q l a r i mavjud: 
1. T a sh q i grammatika - so’z turkumlarining gapdagi vazifalarini o’rganadi. 
2. I ch k i grammatika - so’zlarning morfologik va ritmo-melodik jihatdan tuzilishini 
tekshiradi. 
3. D e s k r e p t i v (izohli) grammatika. Izohlash metodi asosida so’z, so’z birikmalari 
va gaplarning qat’iy sinxronik izohini o’rganadi. 
4. T a r i x i y grammatika tilning turli davrdagi tarixiy taraqqiyot yollarini 
chog’ishtirgan holda so’zlar va so’z birikmalari va gaplarning nutq birligi sifatida te k-
shiradi. 
5. Q i y o s i y grammatika kelib chiqishi bir bo’lgan yoki bir bo’lmagan turli tillarning 
grammatik qurilishini qiyoslash asosida tadqiq qiladi. 
6. Q i y o s i y - t a r i x i y grammatika til hodisalarining tarixiy rivojlanish bo sqichla-
rini qiyosiy jihatdan o’rganadi. 
7. A k a d e m i k grammatika ma’lum davrning (mamlakatning) asosiy ilmiy tas hkiloti 
tomonidan ma’qullangan normativ grammatikasidir. 
8. N o r m a t i v grammatika til hodisalariga oid qoidalarga ma’lum norma belg ilaydi, 
ya’ni to’g’ri va na’munali so’z shakllari va sintaktik qurilma modellarini tavsiya etadi. 
Grammatika o’z k a t e g o r i y a lariga ega. Grammatik kategoriya deganda 
maxsus ko’rsatkichlar yordamida so’zlarning o’zgarishi, birikishi va gap tuzish qoid a-
lariga asoslangan umumgrammatik tushuncha anglashiladi. Grammatik kategoriyalar: 
a) morfologik va b) sintaktik kategoriyalarga bo’linadi.