Sinfi
|
Guruhi
|
Asosiy xususiyatlarning nomlanishi
|
SHartli belgila-nishi
|
Ayniqsa ko‘p qo‘llaniladi-gan birligi
|
SI birliklar tizimidagi birligi
|
SI birliklar tizimidan o‘tish koeffitsienti
|
Zichlik
|
Gravita-sion
|
Solishtirma og‘irlik
Hajmiy og‘irlik
Solishtirma massa
Zichlik
|
0
0
|
g.kuch/cm3
g.kuch/cm3
g/cm3
g/cm3
|
N /m3
-
-
kg/m3
|
0,981∙104
-
-
103
|
Struk-turaviy
|
Umumiy g‘ovaklik
Ochiq g‘ovaklik
G‘ovaklik koef.
|
P
P0
KP
|
%
%
-
|
%
%
-
|
1
1
1
|
Mexanik
|
Mustahkam-lik
|
Bir o‘q bo‘ylab siqilishga mutahkamlik
Bir o‘q bo‘ylab cho‘zilishga mutahkamlik
Ilashish
Ichki ishqalanish burchagi
|
[sj ]
[r ]
[0 ]
|
kg.kuch/cm2
kg.kuch/cm2
kg.kuch/cm2
gradus
|
Pa
Pa
Pa
rad
|
0,981∙105
0,981∙105
0,981∙105
/180
|
Deforma-siyaviy
|
Egiluvchanlik moduli
Ko‘ndalang deformatsiyala-nish koeffitsienti
Siljish moduli
Har tomonlama siqilish moduli
Deformatsiya moduli
|
E
G
K
MDEF
|
kg.kuch/cm2
-
kgs/cm2
kg.kuch/cm2
kg.kuch/cm2
|
Pa
Pa
Pa
Pa
Pa
|
0,981∙105
0,981∙105
0,981∙105
0,981∙105
0,981∙105
|
Akustik
|
To‘lqinlarning massivda tarqalish tezligi
bo‘ylama
ko‘ndalang
yuzaviy
So‘nish koeffitsienti
|
VPm
VSm
VLm
|
sm/s
sm/s
sm/s
sm-1
|
m/s
m/s
m/s
m-1
|
10-2
10-2
10-2
1
|
Reologik
|
Siljuvchanlik parametrlari
Sustlashish davri
|
P;
t0
|
c -1
yil
|
c -1
s
|
1
31.5 106
|
Kon-texnologik
|
|
Qattiqlik koeffitsienti
Maydalanish koeffitsienti
Ishqalanish koeffitsienti
|
f
Kp
ftr
|
-
-
-
|
-
-
-
|
1
1
1
|
Issiqlik
|
Tuzilish holati
|
Issiqlik o‘tkazuvchanlik
Temperatura o‘tkazuvchanlik
Solishtirma issiq.sig‘imi
Temperatura koeffitsientiCHiziqli kengayish
Fazaviy almashinish tempuraturasi
Solishtirma erish issiqligi
|
a
S
Tf
L
|
kkal/(m s0S)
m2/s
kkal/(kg 0S)
1/ 0S
0S
kkal/kg
|
Vt/(m K)
m2/s
Dj/(kg K)
1/ K
-
0K
Dj/kg
|
1.163
104
103
1
273.15+0S
4.1868 103
|
Elektro-magnit
|
Elektr
|
Solishtirma hajmiy elektr qarshiligi
Dielektrik o‘tkazuvchanlik
Elektr yo‘qolishining tangens burchagi
Elektr mustahkamlik
|
v
tg
Epr
|
Om sm
-
-
kV/sm
|
Om m
-
-
V/m
|
10-2
1
1
105
|
Magnit
|
Magnit ta’sirlanuvchanlik
Magnit o‘tkazuvchanlik
Magnitlanib qolishlik
Koersitiv kuch
|
Ir
Hc
|
ed. SGS
-
ed. SGS
A/m
|
ed. SI
-
A/m2
A/m
|
4
1
10-3
1
|
Radiatsion
|
|
Tabiiy radioaktivlik
Gamma nurlarning chiziqli yutish koef.
Neytronlar yutilishining samarali yuzasi
Neytronlar tarqalishining samarali yuzasi
|
A
K
P
R
|
1/s
sm-1
sm2
sm2
|
1/s
m-1
m2
m2
|
1
102
10-4
10-4
|
Tog‘ jinslarining mustahkamlik xossalari.
Tog‘ jinslarining mustahkamlikxossalari erning gravitatsion maydoni ta’siri natijasida yuzaga keladi. O‘z navbatida ularquyidagi ikki guruhga bo‘linadi: gravitatsionvastrukturaviy.Tog‘ jinslarining gravitatsion xossalariga solishtirma 0va hajmiy og‘irlik, strukturaviy xossalarga esa ularning solishtirma massasi0, zichlik, umumiy g‘ovaklikPvaochiq g‘ovaklikP0, hamda g‘ovaklik koeffitsientiKpkiradi.
Solishtirma og‘irlik–deb qattiq fazadagi tog‘ jinsi og‘irligining o‘z hajmiga nisbatiga aytiladi:
(3.1)
bu erda: GT i VT–qattiq fazadagi tog‘ jinsi namunasining og‘irligi va hajmi.
Tog‘ jinslari solishtirma og‘irligining ko‘rsatkichi jins hosil qiluvchi minerallarning solishtirma og‘irligiga bog‘liq bo‘lib, odatda 2,5÷5,0 gs/sm3oraliqda o‘zgaradi.
Hajmiy og‘irlik – deb tog‘ jinsining asosiy fazalari (qattiq, suyuq va gaz holatdagi) majmui og‘irligining aniqlanayotgan ushbu fazalardagi hajmiga nisbatiga aytiladi:
(3.2)
bu erda: G –tog‘ jinsi fazalari majmuining og‘irligi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Hajmiy og‘irlik – bu tog‘ jinsining tarkibi va strukturasiga bog‘liq bo‘lgan, ko‘pincha tez-tez foydalaniladigan mustahkamlik xosasidir.U har doim solishtirma og‘irlikdan kichik bo‘ladi, ba’zi-ba’zida esa o‘ta mustahkam tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi solishtirma og‘irligiga juda yaqin bo‘ladi.
Solishtirma massa (vazn) – bu tog‘ jinsining qattiq fazadagi massasi va shu fazadagi hajmi orasidagi munosabat hisoblanadi:
(3.3)
bu erda: mTva VT– namunaning qattiq fazadagi massasiva hajmi.
Zichlik(hajmiy massa)tog‘ jinsining vazn birligi va (tog‘ jinsi tarkibidagi qattiq, suyuq va gazsimon fazalari) hajmi orasidagi munosabat bilan aniqlanadi:
(3.4)
bu erda: m– barcha fazalar majmuidagi tog‘ jinsi massasi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Tog‘ jinslarining solishtirma massasva zichligi ularning solishtirma va hajmiy og‘irliklari orqali ham ifodalanishi mumkin:
(3.5)
(3.6)
bu erda:g– jismning erkin tushish tezlanishi.
Zichlik solishtirma va hajmiy og‘irliklardan farqli ravishda aniq fizik maqsadlardagi moddaning parametri hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |