To‘G‘ridan to‘G‘ri chet el investitsiyalariga valyuta kursining ta'siri: mdh davlatlaridan misollar. Annotatsiya

TO‘G‘RIDAN TO‘G‘RI CHET EL INVESTITSIYALARIGA VALYUTA KURSINING TA'SIRI: MDH DAVLATLARIDAN MISOLLAR.

ANNOTATSIYA
Yaratilgan va nosanoat davlatlari uchun to'g'ridan-to'g'ri industriyaning ta'sir etuvchi omillari bo'yicha katta tadqiqotlar olib borilgan bo'lsa-da, rivojlanayotgan davlatlar, xususan, MDH - "Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi" davlatlari uchun bu borada deyarli hech narsa bajarilmagan. Joriy tadqiqot 1995 va 2021 yillar oralig'ida Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligida to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar (TXI) elementlarini tahlil qiladi. Shu jumladan, bu tadqiqot to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar va ayirboshlash o'rtasidagi munosabatlarni yoritishga bag'ishlangan. O'zgaruvchilar o'rtasidagi bog'liqlikni tekshirish uchun regressiya tahlili va Granger causality tajribalaridan foydalaniladi. Sinov natijalari shuni ko'rsatadiki, valyuta kursining MDH davlatlarining to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarga sezilarli ta'siri yo'q.
Kalit so'zlar: MDH, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya, valyuta kursi, Granger causality
Kirish. To'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar ahamiyati. So'nggi o'n yillikda to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar iqtisodiy rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchlaridan biriga aylandi. Darhaqiqat, xorijiy investitsiyalar rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar uchun iqtisodiy o'sishga olib keladi. Biroq, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun xorijiy investitsiyalarning afzalliklari rivojlangan mamlakatlarga qaraganda ko'proq. Kuchli iqtisodiy poydevor qurish uchun hukumatlar iqtisodiyotni qo'llab-quvvatlash uchun yetarli imkoniyatlarga ega emas. Iqtisodiy rivojlanishni qo'llab-quvvatlash uchun xorijiy investitsiyalar ichki jamg'armalar va investitsiyalar o'rtasidagi tafovutni bartaraf etish orqali uchinchi dunyo mamlakatlari iqtisodiy o'sishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Shuning uchun ham har bir davlat to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmini oshirishga intilmoqda.

1-rasm: Guruhlar bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar oqimining kirib kelishi va chiqishi (2021)
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar bozorda raqobatni kuchaytiradi va eksport qilinadigan tovarlar uchun jahon bozorlariga chiqish imkoniyatlarini kengaytiradi. Darhaqiqat, global investitsiyalar hajmining sezilarli o'sishi 1980-yillarning o'rtalarida boshlangan. 1985-yilda toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar hajmi 60 million dollarni tashkil etgan boʻlsa, 2018-yilda bu tendentsiya ayrim istisnolardan tashqari 1,3 trillion dollarni tashkil etdi.