Тоҳир Маликов

K
отт
 
= (A
аа
 : K
ф
), 
 
Bu yerda: K
отт
 – kapitalning oqilona tarkibiy tuzilishi; 
A
аа
– aylanma aktivlar; 
K
ф
  – barcha foydalanilayotgan kapitallar. 

---

28 
XYuSning moliyaviy isloh qilish dasturini tuzish jarayonida har bir 
tadbirdan ma’lum bir samaraning olinishi ko‘zda tutilmog‘i lozim. Quyida 
o‘tkazilishi lozim bo‘lgan eng muhim tadbirlar va XYuS (XYuS, kor-
poratsiya va boshqalar) tomonidan olinadigan foydali jihatlar o‘z aksini 
topgan: 
Tadbirlar 
Foydali jihatlar 
XYuSning bozordagi holatini, 
uning moliya-xo‘jalik faoliya-
tini va boshqaruv samarador-
ligini tahlil qilish 
XYuS rivojlanishining asosiy ichki va tashqi 
muammolari va ularni hal etishning oqilona 
yo‘llarini qidirib topish, moliyaviy holatni 
mustahkamlash uchun rezervlardan foydalanish 
XYuS taraqqiyotining moliya-
viy strategiyasini ishlab chi-
qish 
Kelajakda ishlab chiqarish-iqtisodiy faoliyatning 
eng yuqori samaradorligiga erishish imkonini 
beradigan taraqqiyotning o‘rta va uzoq muddatli 
mo‘ljallarini asoslash 
Kadrlarni tayyorlash va qayta 
tayyorlash 
XYuS xodimlari malakasining hozirgi zamon 
va istiqbol talablariga muvofiq kelishi. Bu 
narsa XYuS moliyaviy holati va uzoq muddatli 
taraqqiyoti barqarorligining asosiy omili hisob-
lanadi 
XYuS aktivlarini bozor baho-
lashi 
XYuS ustav kapitalini oshirish imkoniyatlarini 
amalga oshirish. Bu narsa kreditorlarning eh-
timoliy talablarini qondirishning minimal kafo-
latlari darajasini oshirishni va shu hisobidan 
kontragentlar bilan yuqori darajada barqaror-
likni, firma qiymatining oshishini ta’minlaydi 
Mol-mulkni inventarizatsiya qi-
lish va XYuS mulkiy komplek-
sini restrukturizatsiya qilishni 
amalga oshirish 
Noishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish, 
XYuS mol-mulkidan oqilona foydalanish, ular-
dan foydalanishning moliyaviy samaradorligi-
ni oshirish 
Yerga egalik huquqini amalga 
oshirish 
Barcha mulkiy kompleksga egalik huquqini to‘-
laqonli amalga oshirish hisobidan XYuSning in-
vestitsion jozibadorligini oshirish. Bu narsa fao-
liyatning huquqiy mustaqilligi va barqarorligini 
ta’minlaydi 
XYuS ustavini qayta ko‘rib 
chiqish va menejment bilan 
shartnomani aniqlash 
Rahbarlar suiiste’molliklari imkoniyatlarini 
cheklash, ishtirokchi (ta’sischi) lar oldidagi 
ularning javobgarliklari va XYuS faoliyatining 
natijalaridan ularning manfaatdorligini kuchay-
tirish, shu asosda boshqaruv qarorlarining si-
fatini oshirish 
Moliyaviy hisobotning xalqa-
ro andozalaridan foydalanish-
XYuS faoliyatining “oydinlik” darajasini oshi-
rish va investitsion jozibadorlikning yanada 

---

29 
ga o‘tish 
yuqoriroq darajasini ta’minlash 
Budjetlar tizimidan foydala-
nish asosida XYuS ning asos-
langan biznes-rejasini ishlab 
chiqish. Qarz mablag‘larini 
jalb qilishning joriy va istiq-
boldagi rejalarini tuzish 
XYuS xo‘jalik-moliya faoliyatida aniq asos-
langan mo‘ljallarning mavjudligi. Bu narsa 
XYuS joriy va istiqboldagi rivojlanishining eng 
muhim muammolarini yechishga moliyaviy 
resurslar va kuchlarning konsentratsiya qilini-
shiga imkon beradi. 
Taraqqiyot bashoratlarini bo-
zor muhitining asosiy para-
metrlari bilan bog‘liqlikda ish-
lab chiqish 
Kelajakka ishonchni shakllantiradi. Bu narsa 
esa, o‘z navbatida, iqtisodiy o‘sishni rag‘bat-
lantiradi va uning barqaror rivojlanishini ta’-
minlaydi, faoliyatning barcha sohalarida re-
zervlarni qidirib topish va ularni amalga oshi-
rishga yordam beradi. 
Harakat (amal) dagi XYuSda 
investitsion-biznes 
loyihani 
ishlab chiqish 
Ishlab chiqarish siklining alohida joylarida 
taraqqiyotning asosiy proporsiyalarini asoslash 
va quvvatlardagi nomuvofiqlikka barham be-
rish. XYuSning umumiy ishlab chiqarish im-
koniyatlarini ancha oshirishga yordam beradi 
Aktivlarning tarkibi va tarki-
biy tuzilmasini takomillashti-
rish 
Yuqori talabga ega bo‘lgan mahsulotlarni ish-
lab chiqarishga muvofiqligini ta’minlash maq-
sadida XYuSning ishlab chiqarish apparati sa-
maradorligini oshirish. Aktivlarni ularning 
“ballast” qismidan tozalash va keraksiz aktiv-
larni sotish 
XYuSni moliyaviy isloh qilish rejasining barcha bo‘linmalari 
kapitalni shakllantirish va undan foydalanish samaradorligini oshirish, 
XYuS faoliyatida kapitallashtirishning oqilona darajasiga erishish bo-
rasidagi yagona asoslangan konsepsiyaga bo‘ysunishi va o‘zaro muvo-
fiqlashtirilishi kerak. Bu isloh qilish jarayonida ancha yuqori bo‘lgan 
integral samaraga erishishga imkon beradi.