Тоҳир Маликов

 
Qarz va o‘z mablag‘larining nisbati koeffitsiyenti XYuS 
majburiyatlarining o‘z mablag‘lariga nisbati bilan aniqlanadi: 
K
qu
= M
qk
: O‘
k
 
 
Bu yerda: K
qu
– qarz va o‘z mablag‘larining nisbati
koeffitsiyenti; 
M
qk
– majburiyatlar (qarz kapital); 
O‘
k
– o‘z kapitali (o‘z mablag‘lari). 
Qarz va o‘z mablag‘larining nisbati koeffitsiyenti o‘z mablag‘lari 
aktivlariga joylashtirilgan har bir so‘mga XYuS tomonidan qancha qarz 
mablag‘lar jalb qilinganligini ko‘rsatadi. Hisobot davri davomida bu 
koeffitsiyent darajasining ortishi XYuS jalb qilinayotgan qarz mablag‘-
lariga bog‘liqligining kuchayganligidan va moliyaviy barqarorligining 
pasayganligidan darak beradi. Bu koeffitsiyent avtonomlik koeffitsiyenti 
bilan bog‘langan va bu bog‘lanish quyidagi ko‘rinishga ega: 
K
qu
= 1 / K
a
- 1 
 
 
Shunday qilib, uning darajasi birga teng yoki undan kichik bo‘lishi 
kerak. 
Yuqoridagi umumiy koeffitsiyentlardan tashqari XYuS joriy 
faoliyatining moliyalashtirish o‘z manbalari – o‘z aylanma mablag‘lari – 
bilan ta’minlanganligi ham baholanadi. Bu narsa XYuS moliyaviy bar-
qarorligining quyidagi nisbiy ko‘rsatkichlarini hisoblashga asoslangan: 

zaxiralar va xarajatlarning o‘z kapitali bilan ta’minlanganlik 
koeffitsiyenti; 

---

250 

moliyaviy mustaqillik koeffitsiyenti; 

o‘z kapitalining manyovrlilik koeffitsiyenti. 
Zaxiralar va xarajatlarning o‘z kapitali bilan ta’minlanganlik 
koeffitsiyenti o‘z aylanma mablag‘lari summasining moddiy zaxiralar 
va xarajatlar qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi va uni formula orqali 
quyidagicha ko‘rsatish mumkin: 
K
tzx
= O‘
ам
: Q
зх
Bu yerda: K
tzx
– zaxiralar va xarajatlarning o‘z kapitali bilan 
ta’minlanganlik koeffitsiyenti; 
O‘
ам
– o‘z aylanma mablag‘lari; 
Q
зх
– moddiy zaxiralar va xarajatlar qiymati. 
Bu koeffitsiyentning darajasi moddiy zaxiralar va xara-jatlarning 
o‘z manbalari bilan qanday qoplanganligini va qarziy mablag‘larni jalb 
qilishga muhtoj emasligini ko‘rsatadi. Uning yo‘l qo‘yilishi mumkin 
bo‘lgan minimal darajasi 0,6-0,8 ga teng.