Тоҳир Маликов

8.2. Moliyaviy barqarorlik ko‘rsatkichlari va ularni 
oshirish yo‘llari 
Moliyaviy barqarorlikning tahlili absolut va nisbiy ko‘rsatkichlar – 
moliyaviy koeffitsiyentlar – yordamida amalga oshirilishi mumkin. 
Moliyaviy koeffitsiyentlarni hisoblash uchun informatsion baza 
sifatida buxgalteriya hisoboti xizmat qiladi. Bu koeffitsiyentlar balans 
tuzilgan sanada hisoblanadi va dinamik ko‘rinishda qarab chiqilishi 
mumkin. 
Eng umumiy ko‘rinishda XYuSning moliyaviy barqarorligini qu-
yidagi ko‘rsatkichlar xarakterlaydi: 

avtonomlik koeffitsiyenti; 

qarz kapitalining konsentratsiyalashuvi koeffitsiyenti; 

qarz va o‘z mablag‘larining nisbati koeffitsiyenti. 
Avtonomlik koeffitsiyenti XYuSning barcha mulkiga joylash-
tirilgan o‘z mablag‘larining barcha mablag‘larning umumiy sum-
masidagi hissasi (salmog‘ini ko‘rsatadi. Uni quyidagi formula yorda-
mida hisoblash mumkin: 
K
a
= O‘
k
: B
b
Bu yerda: K
a
- avtonomlik koeffitsiyenti; 
O‘
k
- o‘z kapitali (“Kapital va rezervlar” deb
nomlanuvchi balans Sh bo‘limining jami; 
B
b
- balans valutasi (o‘z va qarz kapitali yig‘in- 
disi, ya’ni moliyalashtirishning umumiy 
summasi). 
XYuSning moliyaviy ahvoli avtonomlik koeffitsiyentining darajasi 
0,5dan kichik bo‘lmagan holda barqaror deb hisoblanadi. Bu XYuSning 
yarim mulki uning o‘z mablag‘lari hisobidan shakllanganligini ang-
latadi. Avtonomlik koeffitsiyentining o‘sishi moliyaviy barqarorlikning 
oshganligidan dalolat beradi. 
Qarz kapitalining konsentratsiyalashuvi koeffitsiyenti qarzning 
kapital umumiy summasidagi salmog‘ini aniqlab beradi va uni formula 
yordamida quyidagicha ifodalash mumkin: 
K
qk
= Q
k
: B
b
Bu yerda: K
qk
– qarz kapitalining konsentratsiyalashuvi koeffitsi-
yenti; 

---

249 
Q
k
– qarz kapitali balans passivining 1V va V bo‘limlari 
yig‘indisi; 
B
b
– balans valutasi (o‘z va qarz kapital yig‘indisi, ya’ni 
moliyalashtirishning umumiy summasi). 
Qarzning salmog‘i qancha katta bo‘lsa, XYuSning moliyalashti-
rish tashqi manbalariga bog‘liqligi, bundan kelib chiquvchi oqibatlar 
bilan birgalikda, shuncha yuqori bo‘ladi. Yuqoridagi har ikkala koef-
fitsiyentlar bir-biri bilan uzviy bog‘langan. Ularning bog‘liqligi quyidagi 
ko‘rinishga ega: 
K
a
+ K
qk
= 1