Томларватомқ

2. ТОМЛАР


Томларнинг таснифива том турларини танлаш

2.1.Томлар қуйидаги асосий белгилари бўйичатаснифланади:

- ҳажмий ечими бўйича – чордоқли ва чордоқсиз, шу жумладан болохонали биноларда нишабли;
- конструктив ечими бўйича – йиғма ёки монолит;
- шамоллатиш тури бўйича – шамоллатиладиган ва шамоллатилмайдиган;
- сув кетқазиш усули бўйича – ташқи уюшмаган ёки ички уюшган сув кетқазиш тизимига эга;
- асосий элементларни тайёрлаш усули бўйича – индустриал йўл билан тайёрланган ёки қурилиш шароитида бажарилган;
- томқоплама материали бўйича – рулонли, мастикали, донали материаллардан, темир-бетон плиталаридан ва маҳаллий материаллардан (рулонсиз ва қопланмайдиган;
- томқоплама нишаби бўйича - 0-2,5%га ясси, 2,5-10%га ясси нишабли, 10% дан ортиқроқ нишабли ва ўзгарувчан нишабли - эгри чизиқли.
2.2. Том конструкцияларининг хоссалари.
2.2.1.Чордоқли томнинг таркибига томқоплама, томёпма, чордоқ деворлари, чордоқ ораёпмаси, чордоқ ораёпмасидан юқорироқдажойлашган конструкцияларнинг элементлари киради. Томқопламаси рулонсиз ва қопланмайдиган чордоқлитомларда томёпма бир вақтнинг ўзида томқоплама вазифасини ҳам ўтайди.
Чордоқли томлар қуйидагича таснифланади:
-чордоқ тури бўйича
совуқ чордоқли,
очиқ чордоқли;
- бинонинг тортувчи вентиляциясидан ҳавони чиқариб юбориш усули бўйича
ҳаво вентиляциядан ташқарига чиқариб юборилади,
ҳаво вентиляциядан чордоқ ичига чиқариб юборилади;
- томёпманинг кўтариб турувчи конструкцияси бўйича
темир-бетон элементлардан,
металл конструкциялардан,
ёғоч конструкциялардан,
бошқа конструкциялардан ва/ёки аралаш.
Совуқ чордоқли томлар таркибига қуйидагилар киради:
чордоқ томёпмаси томқоплама билан,
ташқи чордоқ деворлари туйнуклари билан,
иситиладиган чордоқ ораёпмаси,
том орқали чиқариб юбориладиган ва чордоқ ичида иситиладиган вентиляция блоклари ва ҳаво тортувчи канализация мўрилари.
Очиқ чордоқли томларнинг ўзига хос хусусияти ҳавонинг чиқариб юборилиши, вентиляциянинг чордоққа чиқарилишидадир.Чордоқдаги вентиляция блоклари, одатда, иситкичга нисбатан 600 мм дан кам бўлмаган баландликдаги бетон каллакларбилан тугалланади, чордоқ ичида иситилган ҳаво тортувчи канализация мўрилари эса том орқали чиқариб юборилади. Чордоқнинг ташқи деворлари ва томёпма конструкциялари совуқ чордоқ конструкцияси билан бир хил. Ташқи деворларда ҳаво киритувчи ва тортувчи (одатда карниз остида жойлашган) вентиляция туйнуклари ўрнатилади.
2.2.2. Чордоқсиз томлар шамоллатиладиган оралиқ ҳавоқатлами билан ва шамоллатилмайдиган – яхлитконструкцияли қилиб лойиҳаланади. Улар қурилиш жойида тайёрланган бўлиши ва заводда тайёрланган комплекс панеллардан иборат бўлиши мумкин.
2.2.3. Нишабли томлар асосан оралиқ ҳаво қатлами шамоллатиладиган чордоқсиз томларнинг бир тури бўлиб, улар болохона қаватининг устида ўрнатилади. Бундай томлар қўлланганида, 2.01.04 ҚМҚ талабларига мувофиқ, томёпманинг ўта иссиқ ёз шароитига кўра иссиққа чидамлилиги ҳисоблаб чиқарилиши керак.
Томлар конструкциясининг асосий схемалари тавсия қилинган 2-иловада келтирилган.
2.3. Том конструкциясини танлашда қуйидагилар ҳисобга олиниши керак:
қурилиш жойининг иқлимий шароитлари (қишда ва ёзда ташқи ҳавонинг температураси, атмосфера ёғинларининг миқдори, шамолнинг тезлиги, қуёш нурларининг тушиши);
қурилишнинг алоҳида шароитлари (қурилиш учун нобоп ва чўкувчан грунтлар, жойнинг сейсмиклиги ва б.);
бино тавсифлари (вазифаси, баландлиги, хоналарнинг температура-намлилик режими);
ҳудуднинг режалаштирилиши ва ободонлаштирилиши (селга мўлжалланган канализациянинг мавжудлиги, бинонинг атроф бинолар тизимидаги жойлашуви);

• 
  томларни ўрнатиш учун материалларнинг мавжудлиги ва уларнинг хоссалари.
  

2.3.Томнинг тури ва конструкциясини бино ёкииншоотнинг вазифаси ва қаватлар сонига қараб,1-жадвал бўйича, 2.4-ва 2.5-бандларнинг талабларини ҳисобга олганҳолда танлаш лозим.
2.4.Турар жой биноларинингтомлариодатда чордоқли қилиб лойиҳаланиши лозим. Бунда очиқ чордоқли томларни афзал билиш тавсия қилинади.Махсусмеъморий-режавий ечимларга эга бўлган биноларучун ҳамда томқопламалари эксплуатация қилинадиган уч қаватгача биноларда чордоқсиз шамоллатиладиган томларўрнатишга йўл қўйилади.Томқопламалари эксплуатация қилинадиган янада баландроқ қаватли биноларда чордоқсиз томларнинг ўрнатилишига йўл қўйилмайди.
Чордоқсиз томли ва рулонли томқопламали турар-жой ва ижтимоий жамоат биноларини таъмирлашда, бундай томларни асосан чордоқли томларга, донали материаллардан ва иссиқлик ўтказмайдиган самарали материаллардан иситкичи бўлган томқопламаларга алмаштириш керак.
Жамоат биноларида чордоқли ва чордоқсиз шамоллатиладиган томларни қўллашга рухсат этилади. Ижтимоий вазифани бажарадиган биноларда 2.08.02 ШНК бўйича чордоқли томлар қўлланиши керак. Чордоқсиз шамоллатилмайдиган томларни ўрнатишга фавқулотда ҳолатларда, бошқа конструктив ечимларнинг қўлланиши техник сабабларга кўра имконсиз бўлганида йўл қўйилади.
Оралиғи 9 м дан ошмаган кўпқаватли ишлаб-чиқариш биноларида, одатда, чордоқли томлар қўлланиши лозим. Катта оралиқлибиноларда, қаватлар сонидан қатъи назар, шамоллатиладиган ва шамоллатилмайдиган чордоқсиз томларнинг қўлланишига йўл қўйилади. Бу холда томнинг тури лойиҳалаш топшириғида белгиланади.