Томларватомқ

Маҳаллий материаллардан томқопламалар


3.97.Маҳаллий материаллардан томқопламалар ташқи уюшмаган сув кетқазгичлар бинолар ва иншоотларда ҳосил қилинади, бунда:
- сомонли тупроқ қоришмаси;
- қамиш поялари, ғўзапоя боғлари ёки бордонларива бошқа материалларқўлланади.
3.98.Сомон-тупроқли томқопламалар деворлари маҳаллий, асосан грунтли материаллардан бўлган биноларнинг чордоқсиз томлари таркибида ҳосил қилинади. Бундай томқопламалар учун асос сифатида узун пояли ўсимликлардан тўқилган бордонлар қўлланади, улар паст навли маҳаллий ёғочдан кўтарилган томёпма тўсинлари бўйлаб яхлит тўшама кўринишида жойлаштирилади. Томқопламанинг 1-3% ли нишаби бордонлар устига солинадиган сомонли тупроқ қоришмасининг ўзгариб турадиган қалинлиги ҳисобига ҳосил қилинади.Томқопламанинг сув ўтказмаслигини ошириш учун янги ётқизилган сомонли тупроқ қоришмаси бироз намланиб шиббаланади, унинг юзаси эса ярим суюқ лой билан сувалади ва текисланади. Ўсимлик пояларидан иборат боғлар ва бордонларга ўтдан ҳимоя киладиган ишлов берилиши лозим.
3.99. Боғламлар ёки бордонлардан ҳосил қилинадиган нишаби 10-20% ли томқопламалар паст навли ингичка маҳаллий ёғочлардан тайёрланган обрешётка бўйлаб, худди шундай, аммо диаметри каттароқ ўлчамдаги ёғочдан ўрнатилган тўсинлар устига қўйилади.
Ёнғинга қарши тадбирлар тегишли меъёрларга мувофиқ, шу жумладан 7-бўлимда келтирилган талабларга мувофиқ, кўзда тутилгани маъқул.


Эксплуатация қилинадиган томқопламалар

3.100. Эксплуатация қилинадиган томқопламаларнинг қуйидаги турлари қўллаш учун тавсия қилинади:

пиёдалар оғирлигига мўлжалланган;
автомобиллар оғирлигига мўлжалланган;
кўкаламзорлаштирилган (яшил майсазор ва боғлар).
Эксплууатация қилинадиган томқопламаларнинг техник ечимлари 3-илованинг 6-расмида ва 5-иловада келтирилган.
3.101. Пиёдалар ёки автомобиллар оғирлигида эксплуатация қилинадиган томқопламаларнинг (сувдан изоляцияловчи гиламнинг), кўкаламзорлаштирилган томқопламаларнинг нишаблари 1% дан 5% гача қабул қилиниши керак. Кўкаламзорлаштирилган горизонтал томқоплама юзасини яратиш зарурати туғилганда, уни текислаш учун дренажловчи ва грунт қатламларининг қалинлигини топқоплама юзаси бўйлаб ўзгартириш лозим.
Сувдан изоляцияловчи гиламнинг асосий ва қўшимча қатламлари учун рулонли битум-полимер, арматуралайдиган синтетик асосли битум, эластомер плёнкали материаллар қабул қилиниши керак.
3.102. Эксплуатация қилинадиган топқопламалар ва кўкаламзорлаштирилган томқопламаларни ёпишда рулонли материаллардан бажарилган сувдан изоляцияловчи тўшаманинг биринчи қатламини асосни грунтламай туриб эркин ётқизиш тавсия қилинади. Бунда эксплуатация қилинадиган топқопламалар ва кўкаламзорлаштирилган томқопламаларда шундай томқопламалар учун ишлаб чиқилган махсус рулонли битум-полимер материаллардан бир қаватли сувдан изоляцияловчи тўшама ётқизишга рухсат берилади.
3.103. Эксплуатация қилинадиган топқопламалар таркиблари юк кўтарувчи конструкцияларнинг турлари, томқоплама вазифаси, унга таъсир кўрсатаётган юклар, ёнғинга қарши ҳимоя талаблари, атроф муҳитнинг агрессивлик даражаси, атмосфера ёғин-сочинлари ва томқопламага технологик чиқиндиларнингажралиб чиқишига қараб қабул қилиниши лозим. Томқопламалар қатламларининг ҳар қандай вариантларида томқоплама таркибида ажратадиган, дренаж қиладиган ва демпферлайдиган қатламларнинг сақланиши мажбурийдир.
Эксплуатация қилинадиган топқопламалар ва кўкаламзорлаштирилган томқопламаларда минерал пахтали иситкичларнинг, шу жумладан бикир минерал пахтали плиталарнинг қўлланиши тақиқланади.
3.104. Майдонлари чекланган очиқ айвонлар ва кузатиш майдончалари учун ростланадиган таянчларга ўрнатиладиган ёғоч ёки майда ўлчамли темир-бетон плиталардан пиёдалар оғирликларига мўлжаллаб эксплуатация қилинадиган томқоплама ётқизиш тавсия қилинади.
Бундай ҳолатларда ростланадиган таянчлар сувдан изоляцияловчи гилам устидан ўрнатилади. Томқопламанинг ҳамма узеллари ва деталлари юриш чекланган томқопламалариникига айнан ўхшаш бажарилади. Заруратга кўра ростланадиган таянчлар ва шчитлар мавсумга қараб йилнинг иссиқ даврида ўрнатилиши ва йилнинг совуқ даврида олиб қўйилиши мумкин.
3.105. Эксплуатация қилинадиган топқопламаларни ўрнатишда сувдан изоляцияловчи гилам устидан ажратадиган-дренаж қиладиган демпферлайдиган қатлам ётқизиш лозим, бу қатлам қуйидагилардан бажарилади:
кўп қатламли комплекс полимер матриалдан;
оғирлиги камида 350 г/м² бўлган геотекстиль қатлами ва йирик донали қум қатламидан;
оғирлиги камида 3 мм бўлган синтетик намат қатлами ва шағал қатламидан.
3.106. Сувдан изоляцияловчи гиламнинг устки қатлами учун заводда бажарилган йирик донали сепмасиз битум ёки битум-полимер материаллар қўлланганда, геотекстиль ёки синтетик намат тагига, дренаж қатламини битум билан тўйинишдан ҳимоя қилиш учун, қалинлиги камида 100 мкм келадиган синтетик плёнка ўрнатилиши керак.
3.107. Эксплуатация қилинадиган топқопламаларни ўрнатишда бетондан (темир-бетондан) ёки қоришмадан тўшаладиган монолит қатламларда, шунингдек монолит бетондан тайёрланган устки қатламда ўзаро перпендикуляр йўналишларда 4 дан 6 м гача масофада эни 5 дан 200 мм гача бўлган деформация чоклари бажарилиши лозим. Бундан ташқари, монолит қатламларнинг деформация чоклари биноларнинг деформация чокларига тўғри келиши, деворлар, парапетларга туташувлар бўйлаб 0,25 дан 0,5 м гача масофада жойлашган бўлишлари ва герметик зичлайдиган таркиблар билан тўлдирилишлари керак.