To’rt bosqichga bo’linishi mumkin. 1-bosqich, mijoz bilan tanishish va suhbat boshlanishi

3-bosqich. Ta’sir
Ushbu bosqichning davomiyligi 5 - 10 minut, o’rtacha konsul’tativ suhbat davomiyligi - 45 daqiqa - 1 soat 10 minut. Ushbu bosqichni taxminan ikkita kichik bosqichga bo’lish mumkin:
1. Mijoz sozlamalarini tuzatish.
2. Mijozlarning xatti-harakatlarini to’g’irlash.
"Mijozning munosabatini to’g’irlash" birinchi kichik bosqichida psixolog-maslahatchi faoliyati
Ushbu bosqichda psixolog-maslahatchining vazifasi mijozni ongida quyidagi voqealar zanjiri qurilgan taqdirda amalga oshiriladi: Mijozning uzoq vaqt davomida mavjud bo’lgan yoki rivojlanish mantig’i bilan bog’liq ravishda vaqti-vaqti bilan paydo bo’lgan tuyg’usi yoki tajribasi, munosabatlar, uni o’z maqsadlariga erishishga va ehtiyojlarini qondirishga undaydi (muhabbat, kuch, tushuncha, hayotning qadr-qimmatini anglash va boshqalar)
- Ushbu maqsadlarga erishish uchun tanlangan vositalarning etarli emasligi, munosabatlarda murakkablikka olib keladi
- sherikning salbiy reaksiyasi, ko’pincha mijozning muammolarini kuchaytiradi.
Mijoz ongida yuqorida muhokama qilingan voqealar zanjirini muvaffaqiyatli qurish uchun psixolog-maslahatchi turli vositalar va usullardan foydalanishi mumkin. Masalan:
1. Mijozning hikoyasidagi ziddiyatlarni ta’kidlash, ya’ni ularni ta’kidlash, ularni sezilarli, idrok etish, tahlil qilish.
2. SHarhlar yordamida mijoz atrofidagi voqelikni isloh qilish va qayta qurish - shaxsiy tajriba yoki nazariy bilim asosida mijozning holatini talqin qilish.
3. Mijozni refleksiv (o’zga xos tushunchaga o’tish) holatga keltirish, ya’ni mijozga sodir bo’layotgan voqealarga boshqa vaziyat ishtirokchilari nuqtai nazaridan qarashni va o’zlarining xatti-harakatlarini ularning ko’zlari bilan baholashni taklif qilish.
4. Mijoz va uning halokatli harakatlari bilan ochiq qarama-qarshilik, agar boshqa hech narsa uning ko’p sonli psixologik himoyasini yorib o’tolmasa va uning xatti-harakati boshqalarga zarar etkazsa.
5. Mijozni buzg’unchi xatti-harakatlarini o’zgartirish uchun mo’ljallangan yangi mazmunli tajriba orttirishiga yordam beradigan vaziyatga joylashtirish. Mijozga o’z harakatlarining vayronkorligini tushunishga imkon beradigan uy vazifasi.
6. Mijozga uning hikoyasidagi asosiy voqelikni, tez-tez xulosalarni aytib berish (mijozning hikoyasida paydo bo’ladigan asosiy faktlar va ular bilan bog’liq his-tuyg’ularni ixcham shaklda takrorlash). Maqsad - mijoz o’z holati to’g’risida o’zi o’ylashi, unga chuqurroq kirib borishi va o’zi kerakli xulosalar chiqarishi uchun sharoit yaratish.
7. Bo’layotgan voqealarning emotsional fonini tahlil qilish, mijozning hissiy hayoti haqiqatlarini talqin qilish va muhokama qilish.
SHunday qilib, psixologik maslahatning uchinchi bosqichi birinchi pastki bosqichidagi ishining natijasi u yoki bu darajada, muammoli vaziyatlarda o’zini tutishning eski usullarini keskin rad etib, yangi konstruktiv xulq-atvor usullarini taqozo etadi. Xulq-atvorni to’g’rilashga o’tishning o’zi psixologik konsul’tatsiyaning uchinchi bosqichini ikkinchi pastki qismining boshlanishini anglatadi.
2. "Mijozlarning xatti-harakatlarini to’g’rilash" ikkinchi kichik bosqichida psixolog-maslahatchi faoliyati.
Ushbu pastki bosqichda maslahatchi mijozga odatiy xatti-harakatga alternativalarni shakllantirishda yordam berishi va keyin mijoz uchun eng mos variantni tanlashi kerak. Mijoz o’zini o’zi tutishi, do’stlari, qarindoshlari harakatlarini kuzatish, madaniyat va san’at asarlarini tahlil qilishda konstruktiv alternativalarni topishi mumkin. Psixolog-maslahatchi mijozning o’zini tutishining muqobil variantlarini o’zi topishi uchun harakat qilishi kerak, shunda ular aynan uning alternativalari bo’lib, ular uning hayotiy tajribasidan organik ravishda o’sib boradilar. Ammo ba’zi hollarda maslahatchi mijozga mumkin bo’lgan xatti-harakat alternativalarini taklif qilishi joizdir.
Mijozning o’ziga xos ijobiy munosabati uchun rejani ishlab chiqish, psixologik konsul’tatsiyalarda psixolog va mijoz yangi konstruktiv xatti-harakatlar qaerda va qachon, qaerda va qaysi vaqtda, qaysi shaklda bo’lishini batafsil rejalashtirishni nazarda tutadi. Barcha xatti-harakatdagi mumkin bo’lgan to’siqlarni muhokama qilamiz. (Misol, qaynona va kelin er va o’g’il)