To’rt bosqichga bo’linishi mumkin. 1-bosqich, mijoz bilan tanishish va suhbat boshlanishi

2-bosqich. Mijoz bilan muloqot (so’roq qilish), maslahat gipotezalarini shakllantirish va sinovdan o’tkazish
Ushbu bosqichning davomiyligi 25-35 minutni tashkil qiladi, o’rtacha 45 daqiqa - 1 soat 10 minut suhbat davom etadi. Ushbu bosqichni shartli ravishda ikkita kichik bosqichga bo’lish mumkin:
1. Maslahat gipotezalarini shakllantirish.
2. Maslahat gipotezalarini sinovdan o’tkazish.
1. "Maslahat gipotezalarini shakllantirish" ning birinchi kichik bosqichida psixolog-maslahatchi faoliyati:
- Empatik (boshqa odamning hozirgi emotsional holati bilan ongli ravishda hamdardlik) tinglash. Boshqa odamning ichki dunyosini uning barcha semantik va emotsional yunanslari bilan sezgir idrok etish qobiliyati. Bu maslahatchi mijozning aytgan so’zlariga faol javob berishiga, "Albatta", "Uh-huh", "Ha, ha" kabi so’zlarni tez-tez talaffuz qilishiga mos keladi;
- so’rov o’tkazish, bosqichida mijozning konsepsiyasini qabul qilish. Bu shuni anglatadiki, psixolog ushbu bosqichda mijoz bilan tortishuvlarga kirishmasligi, uni qoralashi, ayblashi va mudofaa javobini keltirib chiqarmaslik kerak.
- suhbatni tuzish, birinchi usul shundan iboratki, munozara mavzusini o’zgartirib, savol berib, maslahatchi mijozga nima uchun bunday qilayotganini, nima sabab bo’lganini tushuntirishi kerak, shunda mijoz barcha o’tishlar mantig’ining hech bo’lmaganda ko’rinishini saqlab qoladi. Ikkinchi usul - mijozning gaplari haqida qisqacha izoh berish va aytilganlarni muntazam ravishda umumlashtirish. Bu mijozga bir xil narsani bir necha marta takrorlamaslikka, nutqida yanada izchil va ixchamroq bo’lishiga yordam beradi.
- mijozning aytayotganlarini tushunish. Ushbu aks ettirish bir yoki bir nechta maslahat gipotezalarini shakllantirishga qaratilgan.
"Gipoteza" so’zi yunoncha gipoteza - asos, faraz so’zidan kelib chiqqan. Gipoteza - bu hodisalarning muntazam munosabati haqidagi taxminiy hukm. Eksperimental psixologiyada gipotezaning ikkita tarkibiy qismini - qaram o’zgaruvchini (ta’sir qiluvchi) va mustaqil o’zgaruvchini (qaram o’zgaruvchiga ta’sir qiluvchi) ajratish odatiy holdir. Qarama-qarshi o’zgaruvchi - bu mijozga duch keladigan qiyinchiliklar, uni tashvishga soladigan hodisalar, bu uni psixologik maslahatga olib keldi. Biroq, maslahatchi psixolog ushbu qiyinchiliklarning mohiyatini aniqlashi, ularni psixologik muammo sifatida shakllantirishi kerak.
Psixologik muammoni shakllantirish mijozning so’rovini psixologik tilga tarjima qilishdan iborat. Konsul’tant vaziyatga duch kelganda qancha ko’p gipotezaga ega bo’lsa, shunchalik professional yondashuv yuz beradi, bunda uning ishlashi osonroq bo’ladi. Maslahatchi tomonidan og’zaki ravishda ifoda etilgan gipoteza - bu talqin.
Ikkinchi bosqichning birinchi pastki bosqichida psixolog-maslahatchi asosan passiv pozitsiyani egallashga intilib, mijozni faol va ancha spontan (o’z-o’zidan, psixolog va mijozning xohishisiz) hikoyasiga undaydi. SHu bilan birga, u vaziyatni tushunishga va maslahat gipotezalarini shakllantirishga harakat qiladi. U bir nechta shunday gipotezalarni shakllantirganda, faolroq pozitsiyani egallash istagi paydo bo’ladi - maslahat gipotezalarini sinashga qaratilgan aniq savollar berishni boshlash yoki ularni sinash uchun boshqa harakatlar qilish. Psixolog-konsul’tantning passiv holatdan faol holatga o’tishi, maslahatchi suhbatining ikkinchi bosqich pastki qismiga o’tishini anglatadi.
2. "Maslahat gipotezalarini sinovdan o’tkazish" ikkinchi kichik bosqichidagi psixolog-maslahatchi faoliyati:
Psixolog maslahatchi farazlarini sinab ko’rish uchun ikkita algoritmni tanlashi mumkin:
1. Mijozga konsul’tantning fikrlarini aniqlashtirishga qaratilgan savollar berishni boshlang.
2. Mijozga gipotezangizni (talqinini) taqdim eting va undan bu haqda qanday fikrda ekanligini so’rang.
Maslahatchi gipotezasi tasdiqlanishi yoki rad etilishi uchun quyidagi ikkita yoki uchta vaziyatni muhokama qilish kerak:
1. Mijozning asosiy shikoyatlari mazmuni bilan chambarchas bog’liq;
2. Mijoz hayoti uchun odatiy;
3. Munosabatlarning salbiy, ijobiy va neytral xususiyatlarini tavsiflovchi vaziyatlarni batafsil bayon qilish maqsadga muvofiqdir.
Maslahatchi suhbatining ikkinchi bosqichi davomida mijozni o’z his-tuyg’ularini va boshqalarning his-tuyg’ularini tavsiflashga undash zarur. Maslahatchi psixolog o’z farazlarini sinab ko’rgandan so’ng, ta’sirni ta’minlashga o’tish mantiqan to’g’ri keladi. Ta’sir o’tkazishga o’tish maslahatlashuv suhbatining keyingi, uchinchi bosqichi boshlanishini anglatadi.