Tortkol-Ellikqala shevasida. YusupovaG

gunchi’qar qanat: kөməkchilə azraq voldi’mi’ diymən, jayni’ udj qanati’ bittida:in 

bir qanati’ chala bop qaldi’. 

 p  a  x  s  a    devor–pishitilgan  loydan  usma-ust  bosib  qurilgan  devor va  uning 

har bir qatori: Ustani’ң irədjdjəsinə gөrə əyvan  vinən zal besh paxsadan, dalan uch 

paxsadan    basti’ri’ladi’  (Amrb.);  hər  paxsada  bir  kөmək  vosa  djay  degən 

bitəvərədi. 

imorat-qismlaridan  dalan  ,dəliz,  əyvan,  ashxana:  qazanxana:  qazantam: 

kuxna; 

miymanxana: 

meymandjay; 

ə

yvancha: 

dərsayvan 

:tərisəyvan; 

g‘allaxana:  tələk;    bөlmə:hөdjirə:qat:  hazirgigүndə  veyranda,  teraska,  podval, 

balkon,  zal,  komnata,  i’spalno‘y,  detskiy,  gazxana    kabi  qator  so‘z  terminlari 

o‘sha  xonaning  xoslanganligi,  mo‘ljallanganligiga  ko‘ra  nomlanishi  rus  tili  orqali 

evropa  tillaridan  o‘zlashgandir.  Shunisi  diqqatga  sazovorki,  ko‘rsatilgan 

terminlardan  bөlmə:hөdjirə  kabi  so‘zlar  arxaiklashgan.  Ushbu  so‘zlar  XVI  asr 

o‘zbek tilida faol ishlatilgan.: bo‘lajak xujrəning rejasi chizilgan tarxni o‘rab oldi 

(Yulduz.  tun.  66).  Bobur  ikkinchi  qavatdagi  xobgoshda  isitmalab  yotgan  edi 

(Yulduz. tun. 112) 

---

 

33 

Bino  qismlarining  biri  ayvon  mavjud  leksikografik  manbalarda  uch  tomoni 

berk,  oldi  ochiq  xona  deb  izohlangan.  (O‘zTIL  1.31).  Fikrimizcha,  bu  izoh 

Xorazm, Qoraqalpog‘iston territoriyasida yashovchi uysozlar nutqidagi tərsayvan, 

ayvancha    terminlarining  funktsiyasi  va  mazmuniga  to‘g‘ri  keladi.  Shu  boisdan 

ayvon  terminini  to‘rt  tomoni  ham  berk,  bahor,  kuz,  yoz  oylariga  moslangan 

binoning  eng  katta  xonasi  deb  tushunish  ma’qulroq  ko‘rinadi.  Qiyoslang:  qqalp. 

ayo‘an (KKRSL. 29) (ad.orf.). 

dalan  -  Etimologik  jihatdan  fors-tojik  tiliga  mansub  bo‘lib,  uyga 

kiraverishdagi  keng  yo‘lak  ma’nosini  ifodalaydi.  Өyinə  kirib  oti’rmadi’m, 

dalani’nnan qaytti’m (Sho‘rx.). 

dəliz - dahliz-uyning kiraverishidagi birinchi xona: Dəliz tar volmasi’n, usta,