Toshkent – 2023 Mavzu 1«Menejment va marketing asoslari» fanining predmeti, mohiyati, uning maqsadi va vazifalari hamda metodi

Tashkiliy ta’sir o‘tkazish shkllarini amalga oshirish yo‘llari

Loyixalash : *boshqarish strukturasini loyixalash	boshqarish apparati strukturasi; shtatlar jadvali
*boshqarish jarayonini loyixalash	bo‘limlar to‘g‘risida Nizom; lavozimlar to‘g‘risida Nizom;
Boshqarish apparati xodimlari mexnatini uyushtirishni loyixalash	binolarning jyolashuvi; ish o‘rinlarini jixozlash; ish isharotini yaratish; nazoratni tashkil qilish.
*xujjatlashtirish va xujjat aylanishini loyxalash	xujjatlarni qayta ishlash; nusxalar ko‘paytirish; joylarga etkazish; xujjatlarni saqlash.
*boshqarish texnikasini jixozlashni loyixalash	aloqa tizimi; boshqarish ishlarini mexnizatsiyalash va kompyuterlashtirish.
Reglamentlash	*Bu boshqarish organlari faoliyatini to‘g‘rilab, sozlab turuvchi qoidalar va tartibni belgilashdir. Masalan, korxonalar to‘g‘risida Nizom, mexnat to‘g‘risida qonun, sudlar to‘g‘risida qonun va x.k. Tashkiliy reglamentlash aktlari xuquqiy normalar belgilarini kasb etadi va ijrochilar uchun majburiy hisoblanadi.
Normalash	* boshqarishda ma’lum jarayonlarning amal qilish chegaralari(tsenz)ni aniqlash uchun zarur. Masalan: texnik va texnologik tizimlar uchun standartlar, normalar, chizmalar, shuningdek texnologik normativlar ishlab chiqiladi; bular maxsulot tayyorlash, ishlov berish metodi va rejimlarini xamda operatsiyalar davomiyligini belgilab beradi;
	mexnatni tashkil etish uchun turli kategoriyali xodimlar nisbatini, ta’rif razryadlari, rag‘batlantinrish tizimi, mexnat qilish va dam olish rejimini belgilaydigan normativlarni talab etadi va x.k.
Qo‘llanma chiqarish	* qo‘llanmada ishni bajarish yo‘llari ko‘rsatiladi va tushuntiriladi. Agar reglamentlash nima qilish, nomani qilish mumkin emasligini belgilab bersa, qo‘llanma aniq bir operatsiya(ish)ni qanday izchillikda bajarish lozimligini ko‘rsatadi. ¡o‘llanma normativ akt kuchiga ega bo‘lmaydi. U yordamida umumiy tartib va qoidalar belgilanadi. ¡o‘llanmalar: maxalliy; tarmoq; lavozim; uslubiy va ishchi qo‘llanmalarga bo‘linadi.

Yaxshi tashkil etilgan loyixalash, reglamentlash va normalash tadbirlari boshqarishga juda katta yordam beradi. Eng avvalo ular butun boshqarish jarayoniga:
* muntazamlik va ob’ektivlikni ta’minlaydi;
*asossiz va tasodifiy xarakatlarga chek qo‘yadi;
*reglamentlangan tartib o‘rtatiladi.
Bundan tashqari, normativlar ishlab chiqish va ularni takomillashtirishga boshqarishning mavjud shaklllarini, bo‘limlar strukturasini va ayrim kishilar, shaxslar faoliyatini amaliy jixatdan tushunib olishga, nuqson va kamchiliklarni bartaraf qilishga majbur etadi.
Farmoyishli ta’sir ko‘rsatish shaklda boshqarish buyruq va farmoyishlar orqali olib boriladi. Ma’lumki, xar qanday mexnat jarayoi xox u kichik doirada, xox u katta doirada bo‘lsin u boshqaruvni taqoza qiladi. Yakka skripachi skripka chalganda o‘zini-o‘zi idora qilgan xolda orekstr uchun dirijyor zarur bo‘lganidek ko‘pchilikning birgalikdagi mexnati bor bo‘lgan joyda albatta uni boshqarish, ma’lum bir yo‘nalishga solish kerak bo‘ladi. Bu faoliyat boshqarishning formoyishli ta’sir, ko‘rsatish shakli yordamida bajariladi.
Farmoyishli ta’sir ko‘rsatish quyidagi shakllarda amalga oshiriladi.