Тошкент-2021 3 Март 2021 10-қисм Тошкент март 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»


Download 3.06 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/119
Sana12.11.2023
Hajmi3.06 Mb.
#1768818
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   119
Bog'liq
10.Pedagogika yonalishi 2 qism

Март 2021 10-қисм
Тошкент
yoki asosdan keyin (суффикс) qo‘shilishi mumkin. Masalan, читат-прочитат-прочитающей 
(o‘qimoq-o‘qib tugatmoq-o‘qiyotgan). 
Bilamizki, unli va undoshlarning yonma-yon kelishi o‘zbek tiliga xos emas. Rus tilida esa 
unli va undoshlarning qator kelishi kuzatiladi. Masalan, благоухание (xushbo‘ylik), солнце 
(talaffuzda сонцe), счастье (talaffuzda щастье). O‘zbek tilida ko‘plik, asosan, -lar qo‘shimchasi 
yordamida hosil bo‘ladi. Rus tilida esa ko‘plik shakli har xil tartibda hosil qilinadi. Masalan, 
парта-парты(parta-partalar) книга-книги (kitob-kitoblar), окно-окна (deraza-derazalar), дерево-
деревья (daraxt-daraxtlar). Ingliz tilida ham ko‘plik asosdan keyin qo‘shimcha qo‘shish bilan 
hosil qilinadi. A boy-boys (bola-bolalar), a book-books (kitob-kitoblar). 
Pedagogika fanlari doktori Valijon Qodirovning “Mumtoz adabiyot: o‘qitish muammolari 
va yechimlar” kitobida keltirilishicha, a bilan boshlangan arab tilidan o‘tgan so‘zlarda u old 
qo‘shimcha bo‘lib, ko‘plikni bildiradi. Masalan, atrof so‘zida a-old qo‘shimchasini olsak, o‘zagi 
trf harflaridan iborat ekanligini ko‘ramiz. Ularning orasida a unlisining borligini sezish qiyin emas: 
t harfidan keyin a ni qo‘yamiz: ta, r va f harflari orasiga ham a ni qo‘ysak, raf bo‘g ini hosil bo‘ladi 
va ikkisini qo‘shamiz: ta+raf-taraf.a-old qo‘shimchasining –lar qo‘shimchasiga tengligidan kelib 
chiqib, uni ham qo‘shamiz:taraf+lar. Demak, atrof bu taraflar degani. Xuddi shunday altof so‘zi 
lutflar, ash’or-she’rlar, af’ol-fe’llar degan ma’noni anglatishini bu ko‘nikmalarni egallagach, bilib 
olish qiyin emas. 
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, agar o‘quvchilarga grammatik tayanch bilimlar boshqa tillar 
bilan qiyosiy tarzda o‘rgatilsa, birinchidan, o‘quvchilar berilgan bilimlarni eslab qolinishi oson 
bo‘ladi. Ikkinchidan, ona tili bilan birga yana bir necha tillarning grammatikasi haqida tushunchaga 
ega bo‘ladi. Uchinchidan, bu jarayon rus va ingliz tillarini ham tez o‘rganishiga asos bo‘lib xizmat 
qiladi. O‘quvchilar boshqa tillarni o‘rganayotganda yoki so‘zlashuvda foydalanayotganda albatta 
grammatika qoidalariga amal qiladi. To‘rtinchidan, taqqoslash usulidan faqat ona tili darslarida 
emas, balki boshqa xorijiy tillarni o‘rgatishda ham muntazam foydalanilsa (ona tili-rus tili-ingliz 
tili), o‘quvchilarning boshqa tillarni o‘rganishidagi qiyinchiliklari bartaraf qilinar edi.

Download 3.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling