Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

VI bob. DAVLAT MEXANIZMI (APPARATI)
Davlat mexanizmi 
(apparati) 
tushunchasi va 
mohiyati
1-§.

---

122
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
ni tashkil etish muayyan obyektiv prinsiplarga tayanadi. Bu esa, jamiyatning 
davlat tomonidan samarali idora etilishini ta’minlaydi.
Davlat vazifalarini bajarish uchun ularga mos ravishda davlat organlari 
tashkil etiladi va bu organlar asosiy mas’uliyatni o‘z zimmasiga oladi. Masa-
lan, qonunlarni yaratish uchun parlament shakllantiriladi, qonunlarga bir xilda 
amal qilinishini nazorat qilish maqsadida prokuratura organlari tashkil etiladi. 
Davlat hokimiyatini tashkil etish va faoliyat yuritishi vakolatlarning taqsim-
lanishi prinsipi asosida amalga oshiriladi. 
Xorijiy mamlakatlarning konstitutsiyalarida, odatda, davlatning normativ 
tavsifi, hokimiyat va davlat idoralari ko‘rinishlarining izohi bayon etiladi. Bu 
qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati, prezidentlik instituti, marka-
ziy va mahalliy hokimiyat idoralari tizimidan iborat. O‘zbekiston Respublika-
sining Konstitutsiyasiga binoan ham qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud 
hokimiyati – davlatning uchta asosiy tayanchidir.
Davlatning jamiyat hayotining asosiy sohalariga, fuqarolar va ijtimoiy 
guruhlar faoliyatiga ko‘rsatadigan ta’siri maqsadli va samarali bo‘lishi lozim. 
Ushbu maqsadga ishchan, izchil, «qobiliyatli» davlat apparati vositasida 
erishiladi. Davlat ishlarini boshqarish davlat apparati tarkibida yuqori uyush-
qoqlikni, vakolatlar doirasida omilkor harakatni, mahorat va professionalizmni 
talab etadi. 
Hozirgi kunda davlatshunos olimlar davlat apparatining, eng avvalo, fuqa-
rolar va ular uyushmalarining turli ehtiyoj va manfaatlarini mutanosiblashtirish 
mexanizmi deb hisoblaydilar. Bunday fikrning to‘g‘riligi davlat mexanizmining 
o‘ziga xos umumiy belgilarini tahlil etish jarayonida yaqqol ko‘zga tashlanadi.