Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Birinchi bo‘lim. DAVLAT NAZARIYASI
III bob. DAVLAT HAQIDA UMUMIY TA’LIMOT
Davlatning 
tushunchasi
va mohiyati
1-§.

---

65
III bob.
 Davlat haqida
umumiy ta’limot
balki ko‘pchilik aholining huquq masalalaridagi o‘zaro kelishuvi va manfaatlar 
umumiyligi asosidagi birlashuvini tushungan
1
.
Uyg‘onish davrining buyuk donishmandi N. Makiavelli davlat timsolida 
jamiyatning siyosiy holatini ko‘rgan. U o‘zining «Hukmdor» nomli asarida «in-
sonlar ustidan hukmronlik qilgan va hukmronlik qiluvchi barcha davlatlar mo-
hiyatan yo respublika, yoki tanho boshqariluvchi tuzilmalar bo‘lgan»
2
, – deb 
yozgan edi. Bu o‘rinda davlat hokimiyatni amalga oshirish vositasi ekanligiga 
urg‘u berilgan. 
Davlatning mohiyatini anglashda «hokimiyat», aniqrog‘i «siyosiy ho-
kimiyat» hodisasi alohida ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, siyosiy yoki davlat 
hokimiyati ijtimoiy hokimiyatning yagona turi emas. Hokimiyat kishilarning 
muayyan maqsad yo‘lida uyushgan va barqaror xususiyatga ega bo‘lgan ja-
moasiga xosdir.
Hokimiyat – kishilik jamiyati paydo bo‘lganidan buyon mavjud va hozir-
gacha o‘zining qudratli «joziba»si bilan insonlar aqlini tortib kelayotgan ni-
hoyatda murakkab ijtimoiy hodisadir. Bugungi kunda aksariyat olimlar e’tirof 
etgan nuqtayi nazarga ko‘ra, hokimiyat – muayyan shaxs (guruh)ning u yoki 
bu kishi (guruh) ustidan boshqaruvni amalga oshirish (hukmronlik qilish), 
u yoki bu narsaning taqdirini hal etish huquq-imkoniyatidir. Hokimiyatning 
muhim sifati uning kishilar o‘rtasidagi irodaviy munosabat ekanligida ifodala-
nadi. Hokimiyat bu shunday ijtimoiy irodaviy munosabatki, bunda hukmron 
irodaning ustunligi, belgilovchi roli ta’minlanadi
3
. Hokimiyat amalga osh-
gan joyda muayyan irodaviy akt (munosabat) bor va shuning natijasida ro‘y 
beradigan