Toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov loyiha boshqaruvi

NPVa(ia)>NPVв(iв), boʻlsa "a" loyihasi qabul qilinadi

bu yerda: NPVa(ia) -"a" loyihasining sof joriy qiymati, tavakkalchilikka moslashtirilgan hisoblash stavkasi boʻyicha hisoblanadi;

NPVв(iв) - "b" loyihasining sof joriy qiymati, tavakkalchilikka moslashtirilgan hisoblash stavkasi boʻyicha hisoblanadi;

i = SS + xatar uchun mukofot, unda SS - kapitalning qiymati.

109
11.4. Loyiha xatarini boshqarish
Moliyaviy xatarlar turli vositalar orqali hal etiladi. Moliyaviy tavakkallarni bartaraf etish vositalari ularni oldini olish, ushlab turish, uzatish, darajasini pasaytirish hisoblanadi. Xatarni oldini olish xavf-xatarli voqeadan oddiy toʻsqinlikni bildiradi. Biroq, tadbirkorlik sub’yekti uchun xavfdan qochish koʻp hollarda daromaddan voz kechishni anglatadi. Xatarni ushlab qolish - bu xavfni investorga qoldirib qoʻyish demakdir, ya’ni. uning mas’uliyati haqida. Shunday qilib, investor, shovqin kapitali investitsiya, oldindan ishonch hosil qiladi, u oʻz mablagʻlari bilan xavf kapitali mumkin boʻlgan zararni qoplashi mumkin. Xatarlarni oʻtkazish investorning moliyaviy xatar uchun javobgarlikni boshqasiga, masalan, sugʻurta kompaniyasiga topshirilishini anglatadi. Bunday holda, xavfni oʻtkazish moliyaviy xavfni sugʻurtalash yoʻli bilan yuzaga keldi. Xavfni pasaytirish - yoʻqotish ehtimoli va hajmini kamaytirish. Moliyaviy tavakkalni hal qilishning muayyan vositasini tanlashda investor quyidagi tamoyillardan kelib chiqishi kerak:

• 
  oʻzingizning sarmoyangizdan koʻra koʻproq xavf qila olish mumkin emas;
  

• 
  xavfning oqibatlari haqida oʻylash kerak;
  

• 
  kichik uchun katta xavf qilish mumkin emas.
  

Birinchi tamoyilning amalga oshirilishi sarmoyalarni investitsiyalashdan oldin investorga kerak: bu xatar boʻyicha mumkin boʻlgan maksimal zarar miqdorini aniqlash; sarmoya kiritilgan kapital miqdori bilan taqqoslash; uni oʻzining barcha moliyaviy resurslari bilan taqqoslash va ushbu kapitalning yoʻqolishi investorning bankrotligiga olib kelmasligini aniqlash.

Kapital qoʻyilmalardan tushgan zarar miqdori ushbu kapital hajmiga teng boʻlishi mumkin, undan kam yoki undan koʻp boʻlishi kerak. Toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalardagi yoʻqotishlar odatda korxonalar mablagʻlari hajmiga teng. Investor talabga javob boʻlgan biznesda 100 mln. soʻm investitsiya qildi. Ish tugadi. Investor

100. 
     mln. soʻmni yoʻqotdi. Biroq, pulning sotib olish qobiliyatining pasayishi, ayniqsa, inflyatsiyani hisobga olgan holda, yoʻqotish hajmi investitsiya qilingan pul miqdoridan katta boʻlishi mumkin. Bunday holatda mumkin boʻlgan zararning miqdori inflyatsiya
     

110
indeksini hisobga olgan holda aniqlanishi kerak. Agar investor yiliga 500 mingta shartli birlikni qabul qilish umidida 2018 yilda xavfli biznesda 100 ming shartli birlikni mablagʻ bilan investitsiya qilgan boʻlsa, bu ish bankrot boʻlgan va pulni qaytarmagan boʻlsa, zararni 2018 yilgi inflyatsiya koʻrsatkichi (22%) bilan hisoblash kerak, yani 2200 ming shartli birlik (22 • 100) mavjud.

Portfel investitsiyalari, ya’ni ikkilamchi bozorda sotilishi mumkin boʻlgan qimmatli qogʻozlarni sotib olish bilan zararning miqdori odatda sarflangan kapital miqdoridan kam boʻladi. Mumkin boʻlgan maksimal yoʻqotish darajasi va investorning oʻz moliyaviy resurslari miqdori bankrotlikka olib keladigan xavf darajasini ifodalaydi. U xatar darajasi (koeffitsienti) bilan oʻlchanadi: