Toshkent arxitektura qurilish instituti surayyo Adilovna Qodirova Nigora Xusanboyevna Mirzaahmedova

 
 
 
 

---

7 
1. TOMOSHA BINOLARINING GURUHLARI. 
TOMOSHA BINOLARINING TIPOLOGIK YECHIMLARI VA 
SHAKLLANTIRUVCHI ASOSIY OMILLAR 
 
Ma’lumki, san’at va madaniyatning jamiyat hayotidagi roli beqiyos va aynan 
shu jihat me’moriy loyihalarni yaratishda madaniy hordiq chiqarish va ommaviy 
tomoshalarni namoyish etish uchun mo‘ljallangan binolar, muassasalar va 
majmualar doimo alohida o‘ringa ega bo‘lganini shartlab beradi. Turli davrlarda 
inshootlarning turli shakllari va ko‘rinishlari – qadimgi ibodatxonalar va 
imperatorlarning saroylari, ijodiy ustaxonalar va akademiyalar, xususiy kolleksiyalar 
va turfa yo‘nalishli ko‘rgazmalar, teatr, konsert zallari, ochiq arenalar va, nihoyat, 
shahar yoki qishloq muhiti va tabiiy landshaftining oddiy elementlari – san’at 
markazlari vazifasini bajarib kelganlar. San’atning kundalik faoliyatini ta’minlash 
bilan bir qatorda, san’atda yangi yo‘llar, uslublar va yo‘nalishlarni izlash, ularni 
targ‘ib qilish va sintetik umumlashtirish asosida o‘zaro boyitish imkoniyatlari san’at 
markazlari rivojlanishining eng muhim jihatlaridan biri sifatida e’tirof etiladi. 
Bugungi kunda, ya’ni madaniy hayot serqirra va ko‘p yo‘nalishlarga ega bo‘lgan 
hamda o‘zining doimiy izlanishlari va nobarqarorlik holati bilan ajralib turuvchi 
davrda san’at markazlarining barcha turlari, shu jumladan kompleksli shakl va 
ko‘rinishlarining mavjud bo‘lishi o‘ta dolzarb hisoblanadi. Ularni yaratish va 
kelgusida rivojlantirishga faqat o‘tmish va hozirgi davr tajribasini o‘rganish, anglab 
yetish va tizimlashtirish yo‘li orqali erishish mumkin. 
Tomosha ko‘rsatuvchi inshootlar qatoriga kinoteatrlar, konsert zallari, klublar 
teatrlar, sirk, muzey va ko‘rgazmalar kiradi. Tomosha ko‘rsatishga mo‘ljallangan 
binolarning turli me’moriy-rejali yechimlari bo‘lsada, ularni yagona kompozitsion 
asos – bino yadrosida bosh zalning mavjudligi – birlashtiradi. Bu turdagi binolarning 
ahamiyati va mavqei me’moriy obrazni nafaqat tasavvurning muayyan shakli, balki 
shaharsozlik masalalarini yechimini topish uchun zarur bo‘lgan ob’yektning 
noyobligini belgilashdek o‘ta muhim jihatga uzviy bog‘liq ekanligini shartlab beradi.