Toshkent arxitektura va qurilish universiteti qurilish mexanikasi

Oddiy va konsol balkalarda zo‘riqishlarning ta’sir chiziqlari.

Agar balkaga harakatlanuvchi kuchlar sistemasi qo‘yilgan bo‘lsa, uni avvalo bitta harakatlanuvchi birlik kuch (P=1) ta’siriga hisoblanadi. Oddiy balkaning tayanch reaksiyalari va ixtiyoriy kesimidagi eguvchi moment va ko‘ndalang kuch zo‘riqishlari harakatlanuvchi birlik kuchning vaziyatiga bog‘liq bo‘lib, bu zo‘riqishlarning (5.1) analitik ifodasi olinadi:

R_A = f₁(x); R_B = f₁(x); M_x = f₃(x); Q_x = f₄(x). (5.2)

Ta’sir chizig‘ini chizish uchun birlik kuch P=1 balka bo‘ylab ma’lum nuqtalarga ketma-ket qo‘yilib, bizni qiziqtirayotgan miqdorning o‘zgarishi qonunini ifodalovchi funksiya (5.2) aniqlanadi. So‘ngra bu funksiyaning grafigi chiziladi.

Oddiy balka tayanch reaksiyalarining ta’sir chizig‘ini chizish


tayanch reaksiyasining ta’sir chizig‘ini chizish. Buning uchun balka ustida harakatlanuvchi birlik yukni (P=1) chap tayanchdan x masofada joylashtiramiz va statika muvozanat tenglamasini tuzamiz (5.1-rasm, a):

(5.3)

Bu ifoda tayanch reaksiyasi ta’sir chizig‘i tenglamasi deyiladi. Demak, birlik kuch ( ) balka bo‘ylab harakatlansa, tayanch reaksiyasining ta’sir chizig‘i to‘g‘ri chiziq qonuni bo‘yicha o‘zgarar ekan.
Tayanch reaksiyasi ning ta’sir chizig‘ini chizish uchun (5.3) tenglamadagi o‘zgaruvchi ga oraliqda qiymat-lar beramiz.
bo‘lsa = 1;
bo‘lsa = 0 bo‘ladi.
Bu qiymatlarga asosan ning ta’sir chizig‘ini ifodalovchi grafikni chizamiz
(5.1-rasm, b). Uni qisqacha ( t.ch.) deb belgilaymiz.
tayanch reaksiyasining ta’sir chizig‘ini chizish. Buning uchun balka ustida harakatlanuvchi birlik yukni ( ) chap tayanchdan masofada joylashtiramiz va statika muvozanat tenglamasini tuzamiz (5.1-rasm, a).


(5.4)
Bu tenglik tayanch reaksiyasining ta’sir chizig‘i tenglamasidir, bunda , bo‘lib bo‘lsa = 1; bo‘lsa = 0 bo‘ladi (5.1-rasm, v).
(4.3) va (4.4) ifodalarga ko‘ra, va tayanch reaksiyalari ta’sir chiziqlarining ordinatalari musbat ishorali bo‘lib, o‘lchamsiz miqdorlardan iboratdir.
Demak, qurilgan har bir ta’sir chiziq faqat ta’sir chizig‘i qurilgan zo‘riqishning kuchning holatiga qarab o‘zgarishini ifodalovchi grafik-dir. Masalan, ta’sir chizig‘i faqat tayanch reaksiyasini kuchning holatiga qarab o‘zgarishini ko‘rsatadi. Bu erdan harakatdagi tashqi yukning qanday holatida tayanch reaksiyasi maksimal qiymatga ega bo‘lishini aniqlash mumkin.