Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter tizimlari kafedrasi

Sun'iy intellekt tizimlarini sinflash. Muammolarni maqsadli 
tavsiflash uchun SI tizimlarini sinflashning eng muhimlarini keltiramiz. 
S.N.Pavlov SIning quyidagi yo'nalishlarini taklif qiladi [16]. 
1) Birinchi avlod (oddiy, murakkab) va II avlod ETlari 
(integrallashgan, ko'p funksionalli, intellektualli, kreativli (ijodli) va 
gibridli. 
2) Intellektual ishlab chiqarish tizimlari: savol-javob tizimlari, 
mantiqiy - hisoblash tizimlari, intellektli LIAT,
ABT. 
3) NTlari va neyrokompyuterlar (NTlari va neyrokompyuter 
texnologiyalari). 
4) BBni qurish va qurishni avtomatlashtirish, tahlil qilish, qayta 
ishlash va bilimlarni olish. 
5) O'rgatish va o'zini-o'zi o'rgatish (maslahatchi tizimlar, intellektual 
murabbiylar, maktab va oliy ta’lim tizimlari). 
6) Evolyutsion modellashtirish (genetik algoritmlar, sinflovchi 
tizimlar, genetik dasturlash, evolyutsion dasturlar, evolyutsion 
strategiyalar). 
7) Mashinali tarjima qilish tizimlari. 
8) Tabiiy-tilli
aloqa tizimlari (muloqot qilish, tabiiy-tildagi 
mulohazalarni tusunadigan va o’zgartiradigan mashina tiliga o’tish ). 
9) Ovozli muloqot tizimlari (sintez (matn-ma’no), nutqni tahlil qilish 
va anglab olish (ma'no-matn)). 

---

10) Vizual axborotlarni ishlash tizimi (tasvirlarni ishlash, tahlil va 
sintez qilish). 
11) Timsollarni anglovchi tizimlar. 
SIning asosiy tarkibiy qismlari va arxitekturasi. SIning tarkibiy 
qismlari 1.9-rasmdagidek keltirish mumkin.
SI tizimlaridan predmet sohaga, masala tipiga va foydalanuvchiga 
moslashish nuqtai–nazaridan foydalanishning funksional strukturasini 
1.10-rasmda keltirish mumkin. Bu struktura uchta hisoblash vositalari 
majmuasidan tashkil topgan. Birinchi majmua masalani samarali yechish 
nuqtai nazaridan loyihalangan dasturni bajaruvchi vositalar majmuidan 
tashkil topgan, ba’zi hollarda muammoli yo’nalishga ega. Ikkinchi 
majmua - keng doiradagi foydalanauvchilar talablariga tez moslashuvchi 
strukturaga ega bo’lgan intellektli interfeys vositalari majmui. Uchinchi 
vositalar majmui birinchi va ikkinchi majmuaning o’zaro aloqasini 
ta’minlaydigan BB hisoblanadi. Bajaruvchi tizim shakllangan dasturni 
bajarishni ta’minlaydigan barcha vositalar majmuini birlashtiradi. 
Intellektual interfeys – dasturiy va instrumrntal vositalar tizimi bo’lib, 
foydalanuvchilar uchun ularning kasbiy faoliyatida vujudga keladigan 
masalalarni yechishda kompyuterni qo’llashni ta’minlaydi. BB – boshqa 
komponentalarga nisbatan markaziy o’rinni egallaydi. Chunki BB orqali 
masalani yechishda ishtirok etadigan hisoblash tizimlari vositalarining 
birlashuvi amalga oshiriladi.