Toshkent davlat agrar universiteti o‘simlikshunoslik va moyli ekinlar kafedrasi “O„simlikshunoslik”

 
2. Tariqsimon yoki janubiy donli o‘simliklar. 
Bu guruxga makkajo„xori, jo„xori, sholi va tariq kiradi. Bulardan tashqari 
boshqa oilaga (Poligonaceae) mansub bo„lsa xam ishlatilishi bo„yicha marjumak 
o„simligi xam kiradi.
1- jadval 
Birinchi va ikkinchi gurux donli o‘simliklarning morfologik 
va biologik xususiyatlari 
1-gurux o„simliklar 
2-gurux o„simliklar. 
1.Donning qorin tomonida uzunasiga 
ketgan ariqchasi bor. 
2.Maysa hosil bo„lish davrida bir nechta 
murtak ildizchalar paydo bo„ladi 
3.Boshoqlarda 
pastki 
gullari 
yaxshi 
rivojlangan bo„ladi. 
4.Poyasi bo„sh g„ovak bo„ladi. 
5.Kuzgi va bahorgi shakllarga ega. 
6.Uzun kunli o„simliklar. 
7.Haroratga kam talabchan o„simliklar 
8.Tuproq namiga talabchan. 
9.Boshlang„ich 
rivojlanish 
davrida 
(maysalanish -tuplanish) tez o„sadi. 
1.Donning qorin tomonida uzunasiga 
ketgan ariqchasi yo„q 
2. Maysa hosil bo„lish davrida bitta murtak 
ildizcha paydo bo„ladi 
3.Boshoqchada yuqoridagi gullar yaxshi 
rivojlangan bo„ladi. 
4.Poyasi po„kak bilan to„lgan bo„ladi. 
5.Faqat bahorgi shakllarga ega. 
6.Qisqa kunli o„simliklar. 
7.Issliqlikka talabchan o„simliklar. 
8.Tuproq namiga (sholidan tashqari) 
kamroq talabchan. 
9.Boshlang„ich rivojlanish davrida sekin 
o„sadi. 
 
 
 
 
Donli o‘simliklarning umumiy morfologik belgilari 
Donli o„simliklar bir yillik o„tsimon o„simlik bo„lib, morfologik belgilari 
bo„yicha bir biriga juda o„xshashdir. 

---

 
Ildiz majmuasi. Ildizi sachoq ildiz 
popuksimon bo„lib, yerga 100-120 sm va 
undan ham chuqur kirib boradi. Biroq 
ildizning asosiy qismi yerning xaydalma 
qatlamida joylashgan bo„ladi. Ildizi ikki 
xil; murtak yoki birlamchi va asosiy yoki 
ikkilamchi ildizlardan iborat bo„ladi. 
Murtak ildizi urug„ unib chiqish davrida 
hosil 
bo„lib, birinchi guruh donli 
o„simliklarda 3 tadan 8 tagacha, ikkinchi 
guruh donli
o„simliklarda faqat bitta bo„ladi. 
Rasm-1. Bugdoyning tuplanishi: 
1-don; 2-murtak ildizlari; 3-tuplanish 6o„g„ini;
4-qo„shimcha ildizlar; 5-asosiy poya; 
6-kushimcha yon poyalar o-o. tuprok beti. 
Asosiy ildizlar keyinroq, poyaning yer ostki bo„g„imlaridan paydo bo„ladi. 
Bundan tashqari baland poyali donli o„simliklarda (makkajo„xori, jo„xori) 
poyaning yer ustki bo„g„imlaridan ham ildizlar paydo bo„ladi. Bular tayanch yoki 
xavo ildizlar deb ataladi. 
Murtak ildizchalar paydo bo„lgandan so„ng poyacha o„sa boshlaydi, u ham 
donning po„stini yorib tuproq betiga yorug„likka chiqadi, qobiqli don (arpa, suli) 
larda poyacha oldin donni o„rab turgan qobig„i ostidan o„tib, donning uchidan yer 
betiga chiqadi, qobiqsiz donlarda poyacha donning ostki qismida murtak 
joylashgan yerdan paydo bo„ladi (2-j adval). 
Poyasi poxol, somon bo„lib ichi bo„sh yoki g„ovak parenxima bilan to„la 
bo„ladi. Past bo„yli donli o„simliklar 6-7, baland poyali donli o„simliklar esa 20-25 
ta bo„g„im oraliqlariga ega bo„ladi.
2-jadval