Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

M
V
C
ich
i

   (6.10) 

---

 
123 
Bu yerda: 
V
ich
 – ishlab chiqarish hajmi; 
M – bir ishlovchiga to’g’ri keladigan mahsulot ishlab chiqarish. 
Aniqroq  hisob-kitoblar  ishlovchilarning  kategoriyalari  bo’yicha  alohida 
bajariladi. 
Ishbay ishchilar sonini hisoblashda quyidagilar hisobga olinadi: 
-  mahsulot mehnat sig’imi; 
-  ish vaqti jamg’armasi; 
-  normalarni bajarilish darajasi; 
Vaqtbay ishchilar sonini hisoblashda quyidagilar hisobga olinadi: 
-  biriktirilgan zonalardagi xizmat ko’rsatishning mehnat sig’imi; 
-  ishchi kuchi sonining normalari; 
-  normalangan vazifalarning mehnat sig’imi; 
-  ish vaqti jamg’armasi. 
Shogirdlar sonini hisoblashda quyidagilar hisobga olinadi: 
-yangi ishchilarni tayyorlashga ehtiyoj; 
-o’qitishning rejaviy muddatlari; 
-xizmat ko’rsatish va  qo’riqlash personali. 
Korxonaning  kadrlarga  bo’lgan  qo’shimcha  ehtiyoji  hisobot  davri  boshida 
umumiy ehtiyoj bilan mavjud personal o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.  
Hisob-kitoblarda ishga chiqmasliklarga alohida e’tibor beriladi: 
k
K
K
Ênv
100


   (6.11.) 
Bu yerda: 
K – ishlangan kunlar soni; 
Kk – ishlanilishi kerak bo’lgan kunlar soni. 
Ishchi  kadrlarga  qo’shimcha  ehtiyoj  quyidagilarni  hisobga  olgan  holda 
aniqlanadi: 
- 
ishlab  chiqarish  hajmining  bir  maromli  emasligi  (masalan,  mavsumiy)  va 
mos ravishda ishlovchilarning kamayishi; 

---

 
124 
- 
kadrlar qo‘nimsizligi tufayli ishlab chiqarish hajmining bir maromli emasligi 
va mos ravishda ishlovchilarning kamayishi; 
Korxonaning  mutaxassis  va  xizmatchilarga  bo‘lgan  umumiy  ehtiyoji  quyidagi 
formula orqali aniqlanadi: 
Ke
Cm
A


  (6.12.) 
Bu yerda: 
Sm – rejalashtirilayotgan davr bo’yicha tarmoqda mavjud mutaxassislar soni; 
Ke – qo’shimcha ehtiyoj. 
Mutaxassis  va  xizmatchilarga  bo’lgan  qo’shimcha  ehtiyoj  aniqlanganda 
quyidagilar hisobga olinadi: 
1)  Korxonaning  rivojlanishi,  ya’ni  ishlab  chiqarishning  kengayishi  bilan 
lavozimlarning o’sishi aniqlanadi: 
b
p
e
A
A
K


    (6.13) 
Bu yerda: 
A
r
 – rejalashtirilayotgan davrda mutaxassisga bo’lgan umumiy ehtiyoj; 
A
b
 – bazaviy davrda mutaxassislarga bo’lgan umumiy ehtiyoj. 
2) Mutaxassislar lavozimini vaqtinchalik egallab turgan amaliyotchilarni qisman 
almashtirish: 
b
p
e
K
A
K


   (6.14.) 
Bu yerda: 
K
b
  –  mutaxassislarning  bo’shab  ketishlari  (amaliyotchilarni  hisobga  olganda 
umumiy sonidan 2-4 foiz tashkil qiladi). 
3)  Rahbar  va  mutaxassislar  lavozimini  egallagan  ishlovchilarning  tabiiy  ketishi 
o’rnini  qoplash  (kadrlar  tarkibining  demografik  ko’rsatkichlari  baholanadi,  o’lim 
hisobga olinadi). 
4)  Tasdiqlangan  shtatlar  po’yxatidan  kelib  chiqilgan  bo’sh  ish  o’rinlari  va 
bo’shashi kutilayotgan ishlovchilar. 
Mutaxassisga bo’lgan ehtiyojlarni uzoq muddatli hisob-kitobi (5 yildan ortiqroq 
muddatga).  Hisob-kitoblar  uchun  to’liqlik  koeffitsienti  olinadi  va  u  1  mingta 

---

 
125 
ishlovchiga  yoki  1  mlrd.  So’m  ishlab  chiqarish  hajmiga  to’g’ri  keladigan 
mutaxassislar soni sifatida naiqlanadi. Unda mutaxassislarga bo’lgan umumiy ehtiyoj 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
t
i
K
C
A


  (6.15.) 
Bu yerda: 
Si – ishlovchilarning o’rtacha po’yxatdagi soni; 
Kt – normativ bo’yicha mutaxassislar bilan to’liqlik koeffitsienti. 
Korxona  personal  bilan  ishlash  tizimining  normativ  metodik  ta’minoti. 
Personalni boshqarish tizimining normativ metodik ta’minoti – bu quyidagi hujjatlar 
yig’indisidir: 
-tashkiliy; 
-tashkiliy-metodik; 
-tashkiliy boshqaruv; 
-texnik, me’yoriy-texnik, texnik-iqtisodiy va iqtisodiy.  
Normativ  metodik  hujjatlarga    yana  norma,  qoida,  talablar,  tavsifnomalarni 
belgilovchi normativ ma’lumot materiallari ham kirib, ular mehnatni tashkil etish va 
personalni boshqarish bilan bog’liq vazifalarni bajarishda foydalaniladi. Bu hujjatlar 
tashkilot  rahbariyati  va  tartib  qoidalarni  ishlab  chiqaruvchi  organlar  tomonidan 
tasdiqlanadi.