XVII BOB. EKONOMETRIK MODELLAR
17.1. Ekonometrik modellarga oid umumiy tushunchalar
Bizga ma’lumki ekstrapolyasiiya usuli asosan prognoz qilinayotgan
ko’rsatkichlarni vaqtga bog’liq holda prognozlashni tavsiflaydi. Lekin
ko’p qollarda prognoz qilinayotgan ko’rsatkichlami faqatgina vaqt omiliga
boqlab
bo’lmaydi.
SHunga ko’ra
modellami
aynan
prognoz
jarayonlarining o ’zaro aloqador omillariga bog’liq holda ko’rib chiqishni
taqozo etadi. Bu o ’z navbatida ekonometrik modellami tuzushga olib
keladi. Ekonometrik modellaming eng keng tarqalgan yo’nalishi
bu ishlab
chiqarish funksiiyalaridir. Ishlab chiqarish funksiiyasini tuzishdan maqsad
bu ishlab chiqarish jarayoni natijasida turli omillaming ta’sirini baholash
hisoblanadi.
Ishlab chiqarishning eng keng tarqalgan yo’nalishi bu
ishlab chiqraish
resurslaridan samarali foydalanishdir. Ishlab chiqarish funksiiyasini tuzish
orqali Mehnat resurslari harajatlari,
ishlab chiqarish fondlari, tabiiy
resurslaridan rasiional foydalanishga yordam beradi. Ishlab chiqarish
funksiiyalari
natijasiga ko’ra ishlab chiqarish natijaviyligini oshiradi.
Tuzilgan model orqali milliy daromadning prognoz ko’rsatkichlarini va
boshqa
natijaviy
iqtisodiy ko’rsatkichlarini qisqa va uzoq muddatga
prognozlashtirish imkoniyatigi hisoblaydi. Ishlab chiqarish funksiiyasini
faqatgina bitta omilga ta’siri hisobga olingan
holda tuzilgan model
quyidagicha ifodalaniladi:
y=f(x)
Ko’p qollarda ishlab chiqarish ko’p faktorli omillar orqali
ifodalaniladi. Ko’p faktorli
ishlab chiqarish
funksiiyalarini umumiy
ko’rinishi quyidagichadir:
y= (x,,
X2, X n)
17.2. Ishlab chiqarish funksiiyalarining asosiy xarakteristikasi
Iqtisodiy-matematik tadqiqotlar ishlab chiqarish funksiiyalarining
o’zaro bog’liqligi va shakliga ko’ra to’liq tahlil qilishga imkoniyat beradi
va tadqiqot bo’yicha xulosalar berishga yordam beradi.
Ishlab chiqarishni eng keng tarqalgan funksiiyasidan KobbaqDuglas
funksiiyasini ko’rib chihamiz.
Tasavvur
qilamizki, butun halq xo’jaligi bo’yicha yalpi maxsulotni
yaratilishida ikki asosiy faktor: yalpi Mehnat harajati va ishlab chiqraish
138
fondlariga bog’liq. Bunday bog’liqlikni funksiiya ko’rinishida quyidagicha
ifodalasa bo’ladi:
Do'stlaringiz bilan baham: 
