Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti soatov n. M., Nabiev g. N., Sayfullaev s. N

Yoshi, yil	A		V
Region
VE koeffistienti	Ax jamiga nisbatan%	VE koef. X	Ax, jamiga nisbatan %	Ax jamiga nisbatan %
0-30	2	60	2	30	42
30-60	6	30	5	30	41
60-yuqori	22	10	21	400	17
Jami	5,2	100	10,5	100	100

Berilgan ma’lumotlarga qaraganda vafot etish, koeffistienti yosh kategoriyalari bo’yicha kichik bo’lsa ham, «V» punktda «A» punktiga nisbatan yuqori. Bunday holat aholining yosh tarkibi xar xil bo’lganligi sababli sodir bo’lgan: «V» punktidagi aholi tarkibi ancha yosh. Tarkib omili ta’sirini yo’qotish maqsadida andozaviy ko’rsatkichlarni hisoblaymiz (masalan, region bo’yicha olingan aholi tarkibi asosida):

«A» uchun VE_k^t=2x42+6x41+22x17/100=7,04%₀
«V» uchun VE_K^t=2x42+5x41+21x17/100=6,46%₀
Bu ko’rsatkichlar asosida aytish mumkinki, «A» punktida vafot etish koeffistienti yuqoriroq.
Shunday qilib, demografik jarayonlarni o’rganish jarayonida faqat umumiy ko’rsatkichlardan foydalanish etarli emas. Aholini takror paydo bo’lish jarayonini faqat o’zaro bir-biri bilan bog’langan ko’rsatkichlar tizimi to’liq aks ettirishi mumkin: umumiy, yakka, maxsus, andozaviy ko’rsatkichlar.
Sobiq SSSR davlatining parchalanishi va ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar natijasida aholining mexanik xarakati faollashib ketdi. ªochoqlar va majburiy ko’chishlar soni ortdi. Bular haqidagi ma’lumotlar davlatning migrastiya xizmati tomonidan to’planib, Davlat statistika qo’mitasiga beriladi. ªochoqlar va majburiy ko’chishlar sonining ortishi qabul qiluvchi tomon uchun qo’shimcha tashvishlar yaratadi: ishga joylash, uy-joy bilan ta’minlash, ijtimoiy qo’llab quvvatlash, tibbiy yordam ko’rsatish va h.k.
Aholining tabiiy va mexanik xarakati sababli aholi sonining o’zgarishini o’rganish uchun aholining umumiy o’sish koeffistienti aniqlanadi. Uni bir necha usul bilan aniqlash mumkin:
Umumiy o’sish K^t=tabiiy o’sish K^t+Mexanik o’sish K^t;
Umumiy o’sish K^t=(T-VE)+(K-Ch)/Ā x 1000%;
Umumiy o’sish K^t=A₁-A₀/Ā x 1000%
«A» shahrida 2004 yil boshida 398 ming kishi yil oxirida esa 402 ming kishi mavjud bo’lgan. Yil davomida 3,; ming kishi ko’chib kelib, 1,0 ming kishi ko’chib ketgan.
Mexanik o’sish K^t=3,;-1,0/400 x 1000%=6%₀
Umumiy o’sish K^t=4%+6%=10,0%₀
Shunday qilib, barcha omillar hisobiga aholining o’sishi 10%₀ga, shu jumladan, mexanik o’sish 6% tashkil etgan.