Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

birgina yoki har xil sotish bozorlarini egallash uchun k o ’p y o ’lli marketing
tizimlaridan foydalanadilar, aslida esa har bir mahsulot taqsimotining
turli y o ’llari mavjud. Masalan, firma o ’z mahsulotini bir vaqtning o ’zida
firma d o ’k oni, chakana sotuvchiiar, boshqa vositachilar orqali sotishi
mumkin. Shu sababli taqsimot kanalini tanlashda vositachi tip ni, savdo
- vositachilik amallari va vositachi firmalami tashkil etish shaklini belgilash
nihoyatda m uhim masala hisoblanadi.
Tovarlam i to ’g ’ridan-to’g ’ri ishlab chiqaruvchi tom onidan sotishning
1. Қ о с и м о в а M .O ., Э ргаш ходж аева Ш .Ж . М ар кети н г. Ў қув қўллан м а. - Т.: Т Д И У .
2004.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yaxshi tom onlari va kamchiliklari ham bor. Firma o ’z m ahsuloti savdosini
to ’la nazorat qiladi. Bunday usul bilan oddiy assortim entli tovarlardan
k o’mir, o ’tin , n eft m ahsulotlari, tez buziluvchi n o n , sut, g o ’sht va
hokazolar sotilishi afzalroq hisoblanadi. A m m o qolgan tovarlami sotishda
m ustaqil ulgurji va chaqana savdo firm alarining qatn ashish i jah o n
tajribasida sinalgan samarali y o ’ldir.
Firma tovar harakatini “ Marketing miks” jarayonida rejalashtirishda
quyidagilarga ahamiyat beradi:
• sotish siyosatini tovar harakatiga bog’langan holda aniqlash;
• tovar harakati usullaridan va turlaridan barcha tovarlar va bozor
segmentlariga m osini tanlash;
• tovar harakati b o’g ’inlari va umumiy masofani topish;
• tovar harakati zanjirida qatnashuvchilar - mustaqil vositachilam i
aniqlash;
• tovar harakati rahbarlik tizimini yaratish;
• tovar harakatini tashkil etuvchi bosh b o’g ’inni topish;
• tovar harakati turlaridan eng samaralisini tanlashda turli xilini bog’lab,