Toshkent davlat sharqshunoslik instituti tarjimashunoslik

       45 

 

 

 

aksariyati;  izdaniy  hayotda  voqea  bo‘lgan  badiiy,  ilmiy,  siyosiy,  publisistik  asarlarning  ko‘pchiligi  haqida 

o‘z  fikrini  bayon  etdi,  munosabatini  bildirdi.  Bunga  o‘ttiz  besh  yil  ichida  gazeta  va  jurnal  sahifalarida 

bosilgan  maqola  va  taqrizlari,  kitob  va  dissertatsiyalari,  anjumanlar,  ilmiy  kengashlar,  o‘zaro  suhbat-

mubohasalarda bildirgan fikr-mulohazalari guvoh. Ulariing nechog‘li bilib aytilganligi, asosli va juyali, teran 

va  salmoqliligiga  taniqli  tarjimashunos  olimlar  Fransua  Per  Kayyua  (Fransiya),  Yan  Komarovskiy 

(Slovakiya),  Anna  Lilova  (Bolgariya),  ittifoq  va  jumhuriyatning  tanqli  olim,  tarjimonlarining  yozma  va 

og‘zaki fikrlari, iliq gaplari shahodat 

 

Ijodi 

Olimning  ijodiG‘aybulla  Salomov  yozgan,  ugirgan,  tahrir  qilgan,  tartib  bergan  maqola,  kitoblar 

taxlansa,  buyi  barobar  keladi,  degan  gapda  jilla  ham  mubolag‘a  yo‘q.  Shogirdlari,  hamkasblari  olim 

tavalludining  50  yilligiga  bag‘ishlab  bibliografii  ko‘rsatkich  (mas’ul  muharrir  Najmiddin  Komilov, 

tuzuvchilar  Tilak  Jo‘raev,  3.Alimova,  Toshkent,  ToshDU,  1982),  60  yilligiga  bag‘ishlab  «Professor 

G‘aybulla  as-Salom»  nomli  ilmiy  va  ijodiy  faoliyatiga  oid  ma’lumotnoma  (tuzuvchilar  fan  doktori 

Muhammadjon  Xolbekov,  fan  nomzodi  Saloxiddin  Hayitov,  Poshali  Usmon,  Zohidjon  Sodiqiy,  Salim 

Jabborov, muharrir prof. S.Komilov, so‘z boshi muallifi — Beruniy mukofoti sovrindori, prof. E. Karimov) 

nashr etdilar.  

Tadqiqotlari 

Tarjima nazariyasi,  qisman, tarjima tarixi  masalalari bilan shug‘ullanadi. Muayyan tarjima tahliliga 

kirishganida: 1) mavjud tarjima an’analarini, 2) ayni tarjimaning yuzaga kelishini, 3) shu tilda yoki boshqa 

tillarda  yaratilgan  tarjimalardan  farqini,  4)  amalga  oshirilgan  tarjimaning  ma’lum  davr  o‘tishi  bilan  vatan 

adabiyoti  taraqqiyoti  yoxud  tarjimonning  o‘z  ijodiy  takomiliga  ta’sirini  aniqlashga  urinadi  Tarjima  va 

mantiq,  tarjima  va  lug‘at,  tarjima  tahriri,  zullisonaynlik  (bilingvizm)  va  tarjima,  tarjima  tadoriki 

(metodologiyasi),  tarjimada  adabiy  o‘g‘rilik  (plagiatlik)ning  o‘ziga  xos  ko‘rinishi,  adabiy  an’ana  va  badiiy 

tarjima,  realistik  tarjima  talabi  va  uning  qaror  topish  tadrijiyoti  (evolyusiyasi),  o‘zbek  adabiyotining 

tarjimaviy  xaritasini  tuzish,  tarjimon  mahorati  (ijodiy  siymo)  singari  masalalar  ustida  tadqiqot  ishi  olib 

boradi  

Kitoblari 

Matbuot yuzini ko‘rgan ilk maqolasi «A.P.Chexov hikoyalarining ba’zi bir til va uslub xususiyatlari 

tug‘risida» («Lenin yuli», 1954 yil 13 iyun), ilk risolasi «Urischadan o‘zbekchaga badiiy tarjimaning ba’zi 

nazariy  masalalari  xususida»  (Toshkent,  1957)  deya  atalib,  ularda  Chexovning  «Bukalamun»,  «Oyni  etak 

bilan yopib bulmas», «Yovuz niyatli kishi» hikoyalari tarjimasi xususida so‘z yuritiladi.  

   Badiiy  tarjima  va  adabiy  tahrir  problemalari.  Ilmiy  tadorik  qo‘llanma.  ToshDU,  1973,  98  bet. 

Muallif oliy dorilfunun tahsilida tarjimaviy saboqning nazariy va ilmiy-tadorik mazmun mundarijasiga doyr 

masalalarni keng talqin qilish yo‘rig‘ida ilgari suradi.  

Til  va  tarjima.  Monografiya.  Toshkent,  1966,  382  bet.  Kitobda  rus  tilidan  o‘zbekchaga  tarjima 

kilishning  birinchi  umumfilalogik  masalalari  yoritilgan.  Unda tarjimaning  asosiy  «qurilish  ashyosi»  bulgan 

so‘z,  uning  fonetik  libosi,  ma’noviy  (semantik)  va  uslub  xususiyatlari  hamda  tarjima  jarayonida 

sinonimlardan  istifoda  etish  kabi  muammolar  mufassal  tekshirilgan.  Badiiy  tarjimada  muallif  uslubini  aks 

ettirishga  daxldor  muhim  fikrlar  ilgari  surilgan.  Turli-tuman  tarjimalarni,  dalillarni  chog‘ishtirish  asosida 

yaratilgan  bu  asarda  muallif  badiiy  tarjimaning  bir  qancha  lisoniy  sirlarini  ochishga  harakat  qilgan.  U 

hozirgacha  ilmiy  jamoatchilikka  ma’lum  bulmagan  ko‘pgina  tarjimashunoslikka  doir  asarlarni  va  ko‘hna 

tarjimalarni  qidirib  topdi,  tahlil  qildi,  ilmiy  muomalaga  yo‘naltirdi.  «Til  va  tarjima»  G‘.  Salomovning  eng 

yirik, salmoqli, jiddiy asari bo‘lsa-da, badiiy asarday maroq bilan o‘qiladi.  

Tarjima asoslari. Uquv qo‘llanma. ToshDU, 1976, 88 bet (hammuallif S.A’zamov). Muqddima kurs 

sifatida  yaratilgan  bu  qo‘lanmada  oliy  maktab  talabalariga  amaliy  tarjimachilik  ishi  va  nazariy 

tarjimashunoslik  yuzasidan  muxtasar  bilim  berilgan.  Unda  zullisonaynlik  (bilingvizm)  va  tarjima,  ijtimoiy 

siyosiy  va  ilmiy-texnikaviy  kitoblar  tarjimalarida  istilohot,  ilmiy  uslubni  ifodalash  yuriqlari,  tarjima  va 

lug‘at,  in’ikos  nazariyasi  va  tarjima  muammolari  yuzasidan  bahs  yuritilgan,  mazkur  masalalar  buyicha 

talabalarga ma’lumot berilgan.  

Tarjima  nazariyasiga  kirish.  Darslik.  Toshkent,  1978,  218  bet  (muharrir  O.Togaev).  Tarjima— 

lisoniy, adabiy-estetik hodisa, so‘z san’ati, tarjimon esa ijodkordir. Muallif tarjima jarayonini keng miqyosda 

tadqiq  etadi.  Kitobda  tarjima  nazariyasi,  tanqidi,  qisman  tarixiga  doir  ko‘pgina  kiziqarli  ma’lumotlar 

berilgan.  Darslik  tarjimonlar,  til  va  adabiyot  muallimlari,  oliy  maktab  talabalari,  aspirantlar  hamda  keng 

kitobxonlar ommasiga mo‘ljallangan.  

Adabiy  an’ana  va  badiiy  tarjima.  Toshkent,  1980,  160  bet.  Uris  hamda  Sharq  va  G‘arb,  Ovrupo 

adabiyotlari  asarlarining  tarjimalari  o‘zaro  aloqa  va  ta’sir  asosida  tadqiq  etilgan.  Unda  uslub  va  uslubiy 

---

 Tarjimashunoslik