Тошкент давлат техника университети

Шубҳали предмет – буюм аниқланганда одамлар оммавий йиғиладиган бозорлар, темир йўл вокзаллари, аеропортлар, автовокзаллар, дўконлар раҳбарларининг биринчи галдаги ҳаракатлари:
-аниқланган предметга тегмаслик, жойидан кўзғатмаслик, кўтармаслик, ичини очмаслик;
-зудлик билан «02» телефонига кўнғирок қилиб, аниқ манзилни, (мўлжал)ни ва шубҳали предметни қандай кўринишда эканлиги айтиш;
-шубҳали предмет турган жойнинг атрофини якинингиздаги милитсия ходимлари билан биргаликла 100 – 150 метр ўзокликла ўраб туриш;
-шубҳали предмет олдига мутахассислар етиб келгунга қадар ҳеч кимни йўлатмаслик лозим бўлади.
Шубҳали автоулов аниқланганда – одамлар гавжум бўладиган жойлар, бозорлар, темир йўл вокзаллар, аеропортлар, автовокзаллар, йирик дўконлар раҳбарларининг биринчи галдаги ҳаракатлари;

• 
  автобусга тегмаслик, жойидан кўзғотмаслик, бошқа жойга силжитишга ҳаракат килмаслик;
  
• 
  зудлик билан «02» телефонига кўнғирок қилиш, аниқ манзил (мўлжал)ни ва шубҳали автоуловни қандай кўринишда эканлигини айтиш (тушунтириш);
  
• 
  шубҳали автоулов турган жойнинг атрофини якинингиздаги милитсия ходимлари билан биргаликла 100 – 150 метр узоқликла туриш;
  
• 
  шубҳали автоуловнинг олдига мутахассислар етиб келгунга қадар унинг олдига йўлатмаслик лозим бўлади;
  

Терроризм келиб чиқиш шароити ва омиллари.

Юртимизда амалга оширилган террорчилик ҳаракатларининг шакли ва усули бизнинг халкимизга хос эмаслиги, четдан уюштирилганлигига шубҳа йўк. Мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар, демократик ва озод жамият барпо этиш йўлидан саъи – ҳаракатларимиз кимларгадир ёкмаётгани, улар ўрта аср тартибларини кўмсаётганларини ошкора килмокдалар. Бундай ҳаракатларнинг улуғвор исломий – исломий ғояларга мутлока алоқаси йўк. Жаҳондаги нуфузли диний уламолар ҳам қайта – қайта бу ҳақида гапирилмокдалар. Малайзия пойтахтида диний уламоларнинг ҳалқаро конферентсиясида Коҳиридаги кадимий Ал-Азҳор масжиди ходими, мўътабар шайх Муҳаммад Саид Тантавий ўз сўзида ёшларни ўзини портлатиш йўли билан террор қилишга йўллаётган гуруҳлар ислом душманларидир деган эди. Унинг фикрича, экстремистлар, ислом ва жиҳод тушунчаларини ўз мақсадлари йўлида бузиб талкин қиладилар. Экстремизм – исломият душманидир деган эди шайх.
Инсоният бугун терроризмга қарши аёвсиз жабҳасида турибди. Бу маърифат ва жаҳолат, эзгулик ва ёвузлик ўртасидаги азалий кураш жабҳасидир. Ўзбекистон бу курашнинг олдинги сафида бормокда. Бунда жиддий тўкнашувлар, талофатлар ҳам бўлиши мумкин.
БМТ нинг бош Ассамблеяси томонидан тайёрланган «Портловчи моддалар билан амалга ошириладиган кўпорувчиликка қарши кураш бўйича Ҳалқаро Конвентсия»ни дунёдаги барча мамлакатлар имзоласа ва унга катъий амал килса, портловчи моддалар билан амалга ошириладиган кўпорувчиликни жиноий жавобгарлик сифатида ўз баҳосини берса, террорчиларни жазолаш, уларни кўлга олишда давлатлараро ҳамкорликни кенгайтириш билан боғлик масалаларни қамраб олинган бўлур эди. Ҳалқаро жамоатчилик мазкур ташаббусни сайёрамизда осуда ҳаётни қарор топтириш йўлида қўйилган зарур кадамларнинг бири бўлди, дея баҳоланмокда.
20 асрдан 21 асрга мерос бўлиб ўтган ёвузлик кўринишларидан бири бу терроризимдир У инсон калбидаги ёвузликнинг моддийлашгандаги бир кўриниши Ёки бошқачарок қилиб айтганда террор ёвуз ниятли гуруҳларнинг инсониятга қарши элон килинмаган уруши Ўз ўрнида айтиш мумкинки ҳар қандай ёвуз ғояга ва унинг амалга ошириш механизимига ўз вақтида берилмас экан унинг илдизлари янада чукуррок отишга ёрдам берилган бўларди Чунки индамаслик ёки у ҳакда фикир билдириб амалий чора кўрмаслик хайрхоҳлик дегани билан баробардир Жаҳон ҳамжамияти кудратли давлатлар томонидан терроризимга қарши биргаликла ягона марказ оркали курашилганида 20 асрнинг мўжизаси бўлган Нью Ёрк АКШ шаҳридаги ҳалқаро савдо марказининг икки биноси санокли дакикалар ишида ер билан яксон бўлмас эди Шуниндек
Шимолий Ирландия ва Англиядаги ИРА Испаниядаги ИТА Осиёда фаолият олиб бораётган Ал Коида каби ер юзасининг турли бурчакларидаги 500 га якин террорчилик ташкилотлари ёвуз ниятларига чек қўйилган бўларди Расми маьлумотларга караганда 1975 йилдан 1994 йилгача дунёнинг турли мамлакатларида 9 мингдан ортикрок террористик ҳаракатлари содир этилган Ёки бошқачарок қилиб айтсак кунига 1.3 мартадан ёвуз кучлар ўзини намоён этган . Сиёсатшуносларнинг фикрига караганда 20 асрда яьни юз йил давомида атиги 26кунгина тинчлик ҳукмрон бўлган Колган пайтда ер курасининг қайси бир бурчагида уруш ва кон тўқилишлар содир бўлиб турган Бугунги кунда террористик ташкилотлар ўзларида мавжут бўлганбарча имкониятларни ишга солиб ўз мақсадига эришиш сари конли юриш килмокда Масалан улар турли хилдаги кимёвий ва биологик куроллардан 200 мартадан ортик фойдаланилди Фаластинлик террористлар Исроилдан Европага олиб кетилаётган катта микдордаги апелсинни симоб билан заҳарлашлари шунингдек Филиппин ва ТСейлонда ҳам кишлок хўжалиги маҳсулотларини заҳрлаш ҳоллари рўй берган Айникса Тожикистоннинг Кўрғонтепа шаҳрида юз берган безорилик алоҳида кайд этиб ўтиш мумкин
. Бунда Россиянинг 201 мотоўкчи двизяси ҳарбий хизматчиларининг муайян бир қисмига таркибида гепатит бўлгансийдикни тарвуз ковун ва шафтолига сингдириш оркали юктирган . 1994 йил Япониянинг Матсумото шаҳрида АУМ синрикё диний террористик ташкилоти томонидан зарин заҳарловчи моддасининг ишлатилиши натижасида 7 киши вафот этди 114 нафар турли даражада тан жароҳати олди . 1995 йилда мазкур террористик ташкилот томонидан Токио метросида 16 ер ости бекатларининг заҳрланиши оқибатида 12 йўловчи вафот этди 4 минг киши турли даражада тан жароҳати олди Ҳозирги кунда террористик ташкилотларда токсик кимёвий ҳамда биологик куроллардан фойдаланиш мақсадида махсус дастурлар асосида иш олиб борилаётгани сир эмас. Хўш 21 асрда глобал муаммога айланиб колган терроризмнинг ўзи нима. ТЕРРОРИЗМ авваламбор сиёсий хуқуқий тарихий ижтимоий психалогик динлараро ва бошқа муаммоларга бориб такалувчи жуда мураккаб турли кўринишли ўзгарувчан ва кундан кунга авж олиб бораётган мудхиш ходиса бўлиб унинг бартараф қилиниши бу муаммоларнинг ечими билан ҳам боғлик. Зеро ҳозирги кунга қадар терроризм таърифи ҳақида яклил хулосага келганича йўк. Шу ўринда Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 15 декабрида қабул қилинган Терроризмга қарши кураш тўғрисидаги Қонунида берилган изоҳларни келтириб ўтиш муаян тушинчани шакллантиради. Гаровга ушлаб турилган шахс кўлга олинган ёки ушлаб турилган шахсни озод этиш шартлари сифатида давлат ҳокимияти ва бошқарув органларини ҳалқаро ташкилотларни шунингдек айрим шахсларни Бирон бир ҳаракат содир этишдан тийилишига мажбур қилиш мақсадида террорчилар томонидан кўлга олинган ёки ушлаб турилган жисмоний шахс. Террорчи террорчилар фаолиятини амалга оширишда иштирок этаётган шахс. Террорчилик гуруҳи олдиндан тил бириктириб
террорчилик ҳаракатини содир этган бундай ҳаракатга тайёргарлик кўрган ёки уни содир этишга суикасд килган шаҳслар гуруҳи Террорчилик ташкилоти икки ёки ундан ортик шахснинг ёки террорчилик гуруҳларининг террорчилик фаолиятини амалга ошириш учун барқарор бирлашуви. Террорчиликка қарши оператсия террорчилик ҳаракатига чек кўйиш ва унинг оқибатларини минималлаштириш шунингдек жисмоний шахсларнинг хавфсизлигини таъминлаш ҳамда террорчиларни зарарсизлантиришга каратилган келишилган ва ўзаро махсус тадбирлар мажмуи. Террорчиликка қарши оператсия ўтказиладиган зона жойнинг ёки акваториянинг алоҳида участкалари ҳаво бўшлиғи транспорт воситалари бинолар иморатлар иншоатлар хоналар ҳамда террорчиликка қарши оператсия ўтказиладиган доирадаги уларга туташ ҳудудлар Террорчилик фаолияти террорчилик ҳаракатини уюштириш режалаштириш тайёрлаш ва амалга оширишдан террорчилик ташкилотини ҳаракатига ундашдан террорчилик ташкилотини тузишдан террорчиларни ёллаш тайёрлаш ва куроллантиришдан уларни молиялаштириш ва модий техника жиҳатидан таъминлашдан иборат бўлганфаолият Террорчилик ҳаракати гаровда ушлаб туриш учун шахсларни кўлга олиш ёки ушлаб ўтириш давлат ёки жамоат арбобининг аҳолининг миллий этник диний бошқа гуруҳлари чет эл давлатлари ва ҳалкаро ташкилотлар вакилларининг ҳаётига тажовуз қилиш давлат ёки жамоат аҳамиятига молик объектларни босиб олиш шикастлантириш йўк қилиш портлатишлар ўт кўйишлар портлатиш курилмаларини радиактив биологик портловчи кимёвий бошқа заҳарловчи моддаларни ишлатиш ёки ишлатиш билан кўркитиш ер усти сув ва ҳаво транспорти воситаларини кўлга олиш олиб кочиш шкаслантириш йўк қилиш аҳоли гавжум жойларда ва омавий тадбирлар ўтказилаётганда ваҳима кўтариш ва тартибсизликлар келтириб чиқариш аҳоли ҳаётига соғлиғга жисмоний ёки юридик шахслар мол мулкига авариялар техноген хусусиятли ҳалокатлар содир этиш билан зарар етказиш ёки хавф туғдириш таҳдитни ҳар қандай воситалар ва усуллар билан ёйиш тарзида террорчилик жиноятларни Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида ва ҳалқаро хуқуқининг умумеътироф этилган меъёрларида белгиланган террорчилик устидаги бошқа ҳаракатларни содир этиш.
Ҳалқаро терроризм бир давлат ҳудуди доирасида ташқарига чиқадиган терроризм деб таъриф берилган.
Терроризм тўғрисида илмий оммабоп адабиётларда олимларимиз турлича таъриф бериб келишмокда Жумладан терроризм муайян сиёсий мақсадда давлат ёки жамоат арбоблари ҳаётига касд қилиш ёки ҳозирги ҳалқаро муносабатларда бирор мамлакат сиёсатига таъсир кўрсатиш давлат раҳбарлари ҳукумат бошлиқлари дипломатик ваколатхона аъзоларига кўп ҳолларда бегуноҳ аҳолига қарши уюштириладиган котиллик ва зўровонликлир деб ўзадилар услубий маърифий кўлланмада Ш Кудратхўжаев ва А Кирғизбоевлар Шунингдек У Убайдуллаев Ҳалқаро терроризм тарихи ва замонавий муаммоларни китобида Терроризм бу
маълум сиёсий мақсадларга эришишга йўналтирилган тинчликка фуқаролар хавфсизлигига ва ҳаётига зўравонлик ишлатиш ёки уни кўллаш хавф хатарини туғдиришдир деб таъриф беради.
Ўзбекистон Республикасининг Терроризмга қарши кураш тўғрисидаги Қонунда терроризмга ҳалқаро муносабатларни мураккаблаштириш давлатнинг мақсадларини амалга оширади. Бу йўл террористик ҳаракатининг ўзига хос услубидир Умумийрок қилиб айтиладиган бўлса терроризм ёвуз ғояларнинг амалга ошириш усули.
Бугунги кунда терроризимнинг катор муҳим хусусиятлари мавжудки унинг бевосита бу хусусиятларга эга бўлишида инсониятнинг ўзи яратган техника ва техналогияларнинг аҳамияти катта. Масалан Америка Кўшма Штатлари Давлат департаментининг 1999 йилдаги глобал терроризм тўғрисидаги маърузасида бу хусусиятлар.
Яхши ташкил қилинган маҳаллий локал ҳомий давлатлар томонидан кўллаб квватланиб турувчи террористик гуруҳдан эркин тузилган ҳалқаро жиноий уюшмага айланганлиги
Сиёсий террордан диний ёки ғоявий асослари устун бўлгантерроризмга ўтиши,
Терроризм марказининг Якин Шаркдан Жанубий Осиёга хусусан Афғонистонга кўчиши террорисик ташкилотоар томонидан улар жазосиз ҳаракат қилиши мумкин бўлганминтакалардан жой кидириши
Молиялаштиришнинг хусусий ҳомилари наркобизнес уюшган жиноятчилик ва ноқонуний савдо сотик каби манбалардан фойдаланиши каби хусусиятлар касб этиши кўрсатиб ўтилади
Террористик ҳаракатларни катор хусусиятлари мавжутки буни эътиборга олмаслик мумкин эмас. Булар:
Террористик ҳаракат авваломбор қонун устувор бўлмаган ўзаро бирикмаган ривожланиш жиҳатидан анча оркада колган ҳудудларда шаклланади.
Биринчи бўлиб ўзи шаклланган ҳудудни ўз тасарруфига олади.
Ўзига ривожланган мамлакатларда ҳомий излашга ҳаракат қилади ва ҳар қандай ҳомий ёрдамини рад этмайди.
Террористик ёзув ғояларнинг амалга ошириш усули бўлганлиги сабабли тарғиботнинг ҳар қандай туридан рекламадан матбуот материалларидан оғзаки ташвикотдан турли Миш мишлар ва ёлғон гаплар таркатишдан ўз мақсадлари учун самарали фойдаланишга уринади.
Улар террористик ҳаракатни бевосита содир этаётган ўзини портлатиб юбораётган террорчи камикадзе Лар гуруҳини тайёрлайди ва бу ҳаракатни билвосита амалга оширади.
Улар ҳозирги кунда ривожланган техника ва технологиялар ютукларидан фойдаланиб терроризимни глобал муаммоларга айлантирадилар
Улар ўзлари паноҳ топган мамлакат бошқарувини кўлга олиш ёки назоратига ушлаб туриш учун атроф жамоатчилигини кўркитиш вахима солиш бўйсундириш мақсадида кўпрок кучли ривожланган мамлакатларда
террористик ҳаракатларни амалга оширадилар ва бу билан ўзларининг намойиш этишга ҳаракат қиладилар.
Бугунги кунда энг катта хафлардан бири террористик ҳаракатлар содир етаётган ташкилотларнинг руҳий ғоявий ҳамда моддий ҳомийлар ва рахбарлари ўзларининг ёрдамчиларини тинч ва ривожланаётган давлатларга таъсир ўтказиш мақсадида давлат бошқарув тизимига суқилиб киришлари мумкинлгидадир Айникса бундай ҳолат корруптсиялашган давлатларда кенг таркалиши мумкинлиги эҳтимоли мавжуд. Албатта бу жараён бир неча йилга мўлжалланиб унинг натижаси ката самара беради. Бундай ҳолатларни тарихий мисоллардан кўришимиз мумкин. Масалан Мисрда Левис Сайис подшолигининг ўрнатилиши фикримизнинг далилидир. Кадимги Хитой файласуфи ва лашкарбошиси Сунь ТСзы ракиб томоннинг кўзга кўринган раҳбарларини жиноят қилишга тортинг уларнинг келажагини бузинг ва зарур пайтда жамият олдида шарманда килинг деб ўз аскарларига буйрук беради. Бу эса ёвузликка жирканган ҳаракатларнинг ўз таъсирини ошириш услуби ҳисобланади.
Террористик гуруҳлар ёвуз ҳаракатларини амалга ошириш мақсадида турли хилдаги яширин куроллардан фойдаланишга ҳаракат қиладилар. Айникса киши эътиборини ўзига тортмайдиган кичик ҳажимли ташки томондан шахснинг ҳар куни фойдаланадиган буюмлар кўринишида бўлганнарсалардан фойдаланишмокда (жамодон. сумка. Пакет ва ҳ к )
Террористлар томонидан оммавий шкаст етказиш куролларининг фойдаланиш объектлари одамлар кўп тўпланадиган жойлар :метро бекатлари аеропортлар темир йўл ва автомабил шоҳбекатлари ката бинолар ёпик турдаги контсерт спорт заллари театрлар йирик шаҳарлардаги сув ҳайдаш тизимлари ва шунингдек ўта хавфли сув омборлари оммавий кирғинбарот куроллари сакланаётган жойлар ва бошқашу каби объектлар ҳам бўлиши эхтимолдан холи эмас .
Террористлар оммавий кирғинбарот куроллардан ташқари портловчи моддалар ва курилмалардан, фугас мина гранаталардан фойдаланиши мумкин. Террористлар томонидан кичик ҳажимдаги ва турли кўринишдаги портловчи курилмаларни кўллаш оркали ўз ҳаракатларини амалга ошириш кескин ва кучли тус олдириб юборилди .Чунки бундай портловчи курилмалар ҳар кимнинг эътиборини ўзига тортмайди ваш у билан бирга уни олиб юриш имконияти юкори бўлади .Масалан «ўйинчок мина»ҳамда
«ўйинчок копконлар»шулар жумласига киради .
Бугунги кунда террористлар томонидан кўлланилаётган турли кўринишдаги портловчи моддаларнинг хавфсизлик майдони куйдагиларча
:
Граната осколкасининг учиши 50-100м:
Мина осколкасининг учиши 100-300м:
Кейс яъни портловчи моддаларнинг хавфсизлик майдони 250-300м:
Жомодон сумкага солинган портловчи моддаларнинг хавфсизлик майдони 350- 400м
Автомобилга қўйилган портловчи моддаларнинг хавфсизлик майдони 600-1500м:
«ўлим белбоғи»нинг хавфсизлик майдони 50-300м.
Террористлар томонидан кўлланилаётган ва кенг таркалган куроллардан бири бу-тупрок остида кўйиладиган мина ва фугаслардир
.Фугас типидаги портловчи моддани яъни шу типдаги минани мина изловчи апаратлар ёрдамида топиш мумкин эмас .Чунки бундай типдаги портловчи курилма пластик материаллардан ясалган бўлиб уни факат сапёрларнинг махсус таёкчаси билан аниқлаш мумкин .Буни аниқлаш жараёни ўта хавфли бўлиб кичик бир хато ҳам инсон ҳаётига хаф солиш эҳтимоли жуда юкори.