Toshkent davlat texnika universiteti geologiya-qidiruv va kon-metallurgiya

1.2 Olninning fizik-kimyoviy xossalari
Oltin - oltin rang, sariq, yengil bolg’alanuvchan, yumshoq metall, tomonlari markazlashgan kub shakl kristallik panjaraga ega, a=4,0704 A. Qo’yidagi
1-jadvalda oltinning hususiyatlari ko’rsatilgan.
1-jadval.
Oltinning asosiy fizik xossalari.

№	Xossalari	Oltin
1.	Atom massasi	196,967
2	Zichligi	19,3
3.	Atom radiusi,	1,44
4.	Ionli radiusi, A	1,37
5.	Erish temperaturasi, ^0S	1063
6.	Qaynash temperaturasi, ^0S	2947
7.	Erish issiqlik sig’imi, kal/g	15,5
8	Bug’lanish issiqlik sig’imi, kal/g	415
9	Solishtirma issiqlik sig’imi, kal/ggrad	0,0306
10.	Issiqlik o’tkazish sig’imi 0^0 dan 100^0S gacha, kal/ sm grad  sek	0,744
11.	Solishtirma elektr o’tkazishi 20^0da,om/sek	2,25 10
12	Mustahkamlik, qarshilik moduli, kg/mm^2	7900
13	Mustahkamlik chegarasi, kg/mm^2	14
14	Qattiqligi (Bryunelda), kg/mm^2	18
15.	Qattiqligi (Moosda), kg/mm^2	2,5

Oltin kimyoviy faol bo’lmagan element, elektronga nisbatan olganda eng nodir metalldir. Hatto yuqori temperaturalarda ham kislorod, azot, vodorod va uglerod bilan kimyoviy reaksiyaga kirishmaydi. Kimyoviy birikmalarda u bir va uch valentlidir. Ammo uning birikmalari uncha kuchli bo’lmay, tezda metall holiga kaytarila oladi. Suvli suyuq eritmalarda, masalan: Ai=Ai+e; elektron potensiali:  =1,686 V va Ai=Ai+3e reaksiyasi uchun elektron potensiali:  =1,506 V. Shuning uchun oltin ishqorlarda, kislotalarda ( azot, sulfat, xlor ) erimaydi. Biroq oltin kislotalar aralashmasi: xlor bilan azot, sulfat bilan marganes, sulfat bilan azotlarda eriydi. « Shoh arog’i » deb ataluvchi, bir hissa azot va uch hissa xlori kislotasi aralashmasi, sulfat va marganes kislotasi, sulfat va azot kislotasi aralashmalarida erishi mumkin. « Shoh arog’i » eritmasida oltin qo’yidagi reaksiya bo’yicha eriydi.

Au + HNO₃ + 4HCl  HAuCl + NO + 2H₂O
Shuningdek, oltin natriy va kaliy sinil tuzlarining suvli eritmalarida havo kislorodi yordamida eriydi:
2Au + 4KCN + H₂O + 1/2O₂  2KAu( CN )₂ + 2KOH
Ruda tarkibida uchraydigan oltinlar asosan katta va kichik bo’lgan turli shakllardagi tug’ma oltinlardir. Oltin boshqa elementlar bilan kimyoviy birikmalar hosil qilmaydi.