Toshkent davlat texnika universiteti «neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish» kafedrasi «neft va gaz qazib olish texnika va texnologiyasi»

Qum tiqinini teskari yo‘nalishda yuvishning texnologik ko‘rsatkichlarini aniqlash.Diametri 73 mm quvurda suyuqlikning harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi quyidagi formula orqali aniqlanadi
. (20.1)
Ko’targich ishlashida (20.12) formula bo’yicha:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

Diametri 73 mm quvurda suyuqlikning qum bilan aralashmasi harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi quyidagi formula orqali aniqlanadi
. (20.2)
Bu yerda v_s – to’g’ri yuvishda pasayib boruvchi oqim tezligi v_n ga teng, shuning uchun hisoblarda 19.2-jadvalda topilgan tezlikdan foydalaniladi.
(20.2) formuladan foydalanib, ko’targich ishlayotganda h₂ aniqlaymiz:
I-tezlik
m suv. ust.;
II-tezlik
m suv. ust.;
III-tezlik
m suv. ust.;
IV-tezlik
m suv. ust.;
3.Yuvuvchi quvur va xalqali tizimda turli xil zichlikdagi suyuqlik ustunini muozanatlashda bosim yo’qotilishini (19.3) formula orqali aniqlash mumkin, undagi f o’rniga f_s=30,2 sm² – 73 mm li quvurning ichki qisimining yuzi:
Ko’targich ishlayotganda (19/3) formula bo’yicha h₃ quyidagiga teng:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

4.Teskari yuvishda shlang va vertlyukda gidravlik qarshilk ta’sirida bosim yo’qatilishi juda kichik, yo’q desa ham bo’ladi/
5. Teskari yuvishda ham haydovchi chiziqda gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi to’g’ri yuvishdagidek bo’ladi:
I-tezlikda h₆=1,3 m suv ust.; II-tezlikda h₆= 2,7; III-tezlikda h₆=13 m suv ust.
6. Nasosdan chiqishdagi bosim, (19.5) formula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

Quduq tubidagi bosim (19.6) formula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

III-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

8. Qum tiqinini yuvish uchun kerak bo’ladigan quvvvat (19.7) formiula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

IV-tezlikda ishlash mumkin emas.
9. Yuvuvchi agregatning maksimal quvatidan foydalanish (19.8) formuladan aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

10. Agregat ishlayotganda yuvilgan qumning ko’tarilish tezligi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

11. Yuvilgan qumni ko’tarish davomiyligini (19.10) formula orqali aniqlaymiz:
I-tezlikda
t=2000/0,953=2100 s=35 min;
II-tezlikda
t=2000/1,425=1404 s=23,4 min;
III-tezlikda
t=2000/2,225=757s=12,6 min;
12.Suyuqlik oqimining yuvish kuchini (19.11) formula orqali aniqlaymiz, unda f_s o’rniga quduqning xalqali qismiga haydalayotgan suyuqlik oqimining ko’ndalang kesimi yuzi f=135 sm² ni qo’yamiz:
I-tezlikda

II-tezlikda
II-tezlikda


23-amaliy mashg’ulot. Mavzu. Tebratma - dastgohning tuzilishini o’rganish.
Tebratma - dastgoh elektrodvigatelining aylanma harakatini nasos shtangalar birikmasining va nasos plunjerining irg’alma qaytish harakatiga aylantiradi va shtangalar osmasi bilan plunjer ustki qismidagi suyuqlik ustunini og’irligiga bardosh berib suyuqlikni yeryuzasiga chiqarish uchun хizmat qiladi.
GOST 5866-76 ga asosan tebratma – dastgohlar markalari quyidagicha shartli belgilanadi:
CK2-0,6-250-bu yerda CK-stanok kachalka (tebratma-dastgoh); 2-tebratma - dastgohning ustki shtokiga tushadigan maksimal zo’rlanish 20 kN; 0,6-ustki (silliq) shtokning maksimal harakatlanishi (yurish uzunligi); 250-reduktorning harakatlanuvchi validagi aylanish momenti 2,5 kN m dan oshmasligi kerak .
O’zimizda reduktorli tebratma - dastgohning bir necha turi ishlatiladi.
Reduktorli tebratma - dastgohning tuzilishi:
1.Hamma qurilmalar yopiq ikki pog’onali reduktorga ega bo’ladi.
2.Har qanday holatda reduktorni to’хtatish uchun ikki kolodkali tormoz bilan jihozlanadi.
3. Dvigateldan reduktorga harakat tasma orqali uzatiladi.
4. Qurilmalarning barchasida metal arqondan foydalanilgan.

1.1-rasm.Tebratma - dastgohning umuiy ko’rinishi.
1-so’ruvchi klapon; 2-haydovchi klapon; 3-Shtangalar tizmasi; 4-chiqish chizig’i; 5-samovar salnik; 6-balansir boshchasi; 7-krivoship; 8-shatun; 9-elektrodvigatel;
Belgilangan suyuqlik olish rejimida shtangali nasos qurilmasining uzatish qobiliyati quyidagicha aniqlanadi:
Q = 1440 F_pl S n η_uz, (1)
Bu yerda: Q –uskunaning uzatish qobiliyati, m³/sut F_pl –plunjerning yuzasi, m²; S –silliq shtokning yurish uzuniligi, m; n –bir minutda balansirning irg’alanishlar –soni, η_uz –nasos uskinasining uzatish koeffisienti.
Uzatish koeffisienti quduq maхsulotini nasosning qabul qilish klapanidan to quduq ustigacha bo’lgan barcha yo’qotishlarni hisobga oladi. NKQ va klapanlarda suyuqlikni sizilishi bo’lmagan holda uzatish koeffisenti quyidagicha aniqlanadi:
η_uz = η_pl η_n η_tin, (2)
Bu yerda: η_pl-plunjer va silliq shtokning yurish uzunliklarini bir-biridan farqlanishini hisobga olubchi koeffitsient; η_n-nasosning to’ldirilishi koeffisenti, nasosning bir tebranishidagi to’lgan suyuqlik hajmidan nasos yuqoriga uzatgan suyuqlik hajmini farqini hisobga oladi; η_n-tindirish koeffisenti , nasosning kirishdagi bosimini yer yuzasidagi atmosfera bosimiga tushishdagi suyuqlik hajmining kamayishini hisobga oladi.
Plunjer va silliq shtokning yurish uzunliklarini bir-biridan farqlanishini nasos shtangalari va quvrlarining suyuqlik og’irligi ta’sirida deformasiyalanishi bilan hamda ishqalanish kuchlari va dinamik zo’rlanishlar bilan izohlanadi.
Nasos shtangalari tizmasining хisobi shtanganing charchash mustahkamligidan kelib chiqadi. Shtangalar tizmasining har-bir nuqtadagi kesilishida keltirilgan zo’rlanishlar ushbu shtanga yasalgan material uchun cheklangan ko’rsatgichlardan oshmasligi kerak.
Nasos shtangalari tizmasining umumiy og’irligini kamaytirish va shuning bilan, nasos qurilmasiga tushadigan zo’rlanishlarni pasaytirish maqsadida ko’p pog’onali shtanga tizmalari qo’llaniladi.
Tebratma - dastgoh va nasos diametrini tanlashni soddalashtirish uchun A.N. Adonin tomonidan diagramma hisoblab chiqiladi. Ushbu diagramma GOST-5866-76 ga jabob beradigan irg’alma qurilmalar uchun ishlab chiqilgan.
GOST 5866-76 ga asosan tebratma – dastgohning asosiy ko’rsatgichlari.
1.1-jadbal

Tebratma-dastgoh	Sillsq shtokning yurish uzunligi	Minutiga tebranish soni		Og’irligi
Tayanch modellar
1CK1,5-0,42-100	0,3;0,35;0,42		5-15	1050
2CK 2-0,-250	0,3;0,45;0,60		5-15	1550
3CK3-0,75-400	0,3;0,52;0,75		5-15	2550
4CK3-1,2-700	0,45;0,60;0,75;0,9;1,05;1,2		5-15	4050
5CK6-1,5-1600	0,6;0,9;1,2;1,5		5-15	6000
6CK6-1,1-2500	0,9;1,2;1,5;1,8;2,1		6-15	9000
7CK12-2,5-4000	1,2; 1,5; 1,8; 2,1; 2,5		5-12	14000
8CK12-3,5-8000	2,1; 2,3; 2,6; 2,8; 3,2; 3,5		5-10	20000
9CK20-4,2-12000	2.5; 2,8; 3,15; 3,85; 4,2		5-10	33000
O’zgartirish kiritilgan modellar
1CK1-0,60100	0,3;0,35;0,42		5-15	1050
2CK1,25-0,9-250	0,3;0,45;0,60		5-15	1550
3CK2-1,05-400	0,3;0,52;0,75		5-15	2550
4CK2-1,8-700	0,45;0,60;0,75;0,9;1,05;1,2		5-15	4050
5CK4-2,1-1600	0,6;0,9;1,2;1,5		5-15	6050
6CK4-3-2500	0,9;1,2;1,5;1,8;2,1		6-12	9100
7CK8-3,5-4000	1,2; 1,5; 1,8; 2,1; 2,5		5-12	14500
7CK8-3,5-6000	2,1; 2,3; 2,6; 2,8; 3,2; 3,5		5-12	16500
7CK12-2,5-4000	2.5; 2,8; 3,15; 3,85; 4,2		5-12	16200
8CK8-5-8000	2,1; 2,3; 2,6; 2,8; 3,2; 3,5		5-10	21000
9CK15-6-12000	2.5; 2,8; 3,15; 3,85; 4,2		5-10	34000

Bir minutda tebratma - dastgohning balansir boshchasi eng yuqori nuqtadan pastki nuqtagacha borib iziga qaytish sonlari aniqlanadi.

Pastda tavsiya etilgan variantlar

Bariant	1	2	3	4	5	6
D	32	32	32	32	32	43
S	0,3	0,45	0,52	0,6	0,75	0,9
Η	0,91	0,92	0,93	0,94	0,95	0,96

7	8	9	10	11	12
43	43	43	43	44	44
1,05	1,2	1,5	1,8	2,1	2,5
0,97	0,98	0,99	1,0	0,98	0,97

1-formulaga variantlarda ko’rsatilgan sonlarni qo’yib nasos qurilmasining unumdorligi hisoblanadi.
d_pl –plunjer diametri mm da; F = πd²/4-pulinjer yuzasi