Toshkent davlat texnika universiteti «neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish» kafedrasi «neft va gaz qazib olish texnika va texnologiyasi»

15.2. Quduq debitini aniqlash
Qatlamda suyuqlik va gaz quduqdan uncha uzoq bo’lmagan masofada kichik tezlikda harakatlanadi, shuning uchun chiziqli qonunga bo’ysunadi. Suyuqlik uchun sizishning chiziq qonunida quduq debiti qatlam va quduq tubi bosimlar farqiga to’g’ri proporsional.
Suyuqlikning bosim ostida tekis radial barqarorlashgan harakatlanish sharoitida quduq debitini suyuqlik sizishining chiziq qonuni orqali quyidagicha aniqlanadi.
Sizishning chiziq qonuni yoki Darsi qonuni differensial ko’rinishda quyidagicha yoziladi.
V=k/µ*dp/dr (15.1)
bu yerda: V-sizish tezligi; k-o’tkazuvchanligi; µ-qovushqoqligi; dp- bosimning o’zgarishi; dr- quduqdagi masofaning o’zgarishi.
Sizish tezligini quyidagicha aniqlash mumkin:
(15.2)
bu yerda: Q- quduq debiti; F-sizish maydoni ( yuzasi)
Oxirgi ikki formuladan quyidagini olamiz:
(15.3)
sizish maydoni silndrning yon yuzasiga teng.
(15.4)
unda
(15.5)
o’zgaruvchilarni ajratamiz:
2. O’zgaruvchi r uchun r_k dan R_k gacha va uzgaruvchi P uchun P_q.tub dan P_qat gacha chegarani tanlab yuqoridagi tenglamani integrallaymiz:
(15.6)
Bundan Dyupyui formulasini topamiz:
(15.7)
bu yerda r_c-Gidrodinamik mukammal quduq radiyusi.
Quduq tubiga gazli neft oqib kelayotgan sharoitda quduq debitini aniqlashni ko’rib chiqamiz. Bunday holda g’ovak muhitdagi bosim to’yinish bosimidan tusha boshlaganidan neft tarkibidan gaz ajrala boshlaydi. Bunday sizish rejimini, erigan gaz rejimi deb atash qabul qilingan.
Akademik S. A. Xristianovich tarkibda gaz bo’lgan suyuqlikning muayyan sizishi uchun debitni topish formulasini, siqilmaydigan suyuqlikning muayyan sizishi uchun topilgan debit formulasi kabi bo’lib, faqatgina P bosim o’rniga N ni qo’yishni isbotlab bergan. N - Xristianovich funksiyasi deb ataladi.
Gazli neft’ning muayyan sizishi uchun debitni topish formulasi ko’yidagicha yoziladi:
(15.8)
bu yerda: Q - neft debiti m³/sek. da; k - absolyut o’tkazuvchanligi m² da; h - qatlam qalinligi m da;
H_qatva H_q.tub–P_qat va P_q.tubbosimlari orqali aniqlangan bosim funksiyasi n/m² da.
Bu funksiya quyidagicha aniqlanadi. ni topamiz.
(15.9)
bu yerda: μ_g,μ_n-Qatlam sharoitida neft va gazlarning qovushqoqligi n/m² da;
G-gaz faktori m³/ m³ da; ;
(bu yerda Q_g atmosfera sharoitida keltirilgan gaz debiti; Q- atmosfera sharoitiga keltirilgan neft debiti; Q_g va Q ning o’lchov birliklari bir xil bo’lishi kerak.)
P_qat^ va P_q^_.tub o’lchovsiz bosimni quyidagicha aniqlaymiz.
(15.10)
bu yerda p_{0 =} 0,1 mN/m²=1 atm – atmosfera bosimi.
Topilgan o’lchovsiz bosim P^* orqali bosimning o’lchovsiz funksiyasi N^* ni topamiz. Buning uchun dastlab α ni aniqlaymiz.
(15.11)
bu yerda: s-gazni neftda eruvchanligining hajmiy koeffisienti. ξ - topilgandan keyin grafik orqali boshlang’ich o’lchovsiz funksiya H^* ni topamiz.
Barcha natijalardan foydalanib, bosimni funksiyasi H ni quyidagi formula orqali topamiz:
(15.12)
bundan olingan natija (II.4) formulaga qo’yiladi.
Tugallangan uyumning ya’ni suyuqlikning statik sathi neft uyumi yuqori chegarasidan past bo’lgan holda neft debiti quyidagi formula orqali aniqlanadi.

bu yerda: Q - neft debiti m³/sek da; k - o’tkazuvchanlik m² da; h_qat va h_q.tub – uyum pastki chegarasidan hisoblangan statik va dinamik holatlarni hisobga olgan holdagi suyuqlik ustuni m da; µ-qatlam sharoitida suyuqlikning qovushqoqligi Nsek/m².
Gazning barqaror radial sizishda gazning dastlabki, chiziqli qonun bo’yicha quyidagicha aniqlanadi.

bu yerda: Q_g - atmosfera sharoitida gaz sarfi m³/sek. da; k - absolyut o’tkazuvchanligi, m²; h - qatlamning samarali qalinligi, m; P_qat va P_q.tub.qatlam va quduq tubi bosimi, n/m²; µ- qatlam sharoitida gazning qovushqoqligi.