Toshkent davlat texnika universiteti

Chiqarilayotgan  loyihaviy  hujjatlarning  tavsifi.  Chiqariladigan  hujjatlarning  xarakteri 

bo„yicha ALTning 5 ta klassifikatsion guruhlari o„rnatilgan:  

1) qog„oz lenta va (yoki) varaqda;  

2) mashinali olib yuruvchi (носител)larda;  

3) foto olib yuruvchilarda (mikrofilmlar, mikrofishlar, fotoshablonlar va boshqalar);  

4)  kombinatsiyalangan  (hujjatlarni  ikki  yoki  undan  ortiq  ma‟lumotlarni  olib  yuruvchilarda 

bajaradi).  

Beshinchi guruh rezerv uchun saqlangan. 

Loyihaviy  hujjatlarning  chiqarilayotgan  soni.  Kam,  o„rta  va  yuqori  unumdorli  ALTlarni 

farqlashadi. Bunda bir yilda chiqarilayotgan loyihaviy hujjatlarning soni A4 formatga aylantirilganda 

10

3

 dan 10

6

 gacha o„zgaradi. 

Texnikaviy  ta’minot  strukturasidagi  darajalar.  Bir,  ikki  va  uch  darajali  ALTlarni 

ajratishadi.  

B i r   d a r a j a l i   texnikaviy  vositalar  kompleksi  (TVK)  asosini  o„rtacha  yoki  yuqori  klass 

EHMlari  va  periferiya  qurilmalarining  shtati  tashkil  qiladi;  EHMlarda  ma‟lumotlarga  dasturaviy 

ishlov berish bajariladi hamda ularni saqlash amalga oshiriladi. Mini-EHMdan foydalanilganda TVK 

avtomatlashtirilgan ishchi joyi (AIJ) deb ataladi. 

Mini- va mikroEHMlar imkoniyatlarining tez o„sishi terminallar bilan, balki mikroEHMlardan 

ham  qurish  afzalligiga  olib  kelmoqda.  MikroEHM  mavjudligi  kompleks  terminallari  sonini  keskin 

ko„paytirish  imkonini  beradi  va  natijada  bir  vaqtning  o„zida  ishlovchilar  sonini  orttirish  imkoni 

tug„iladi.  Albatta,  foydalanuvchilar  sonining  ortishi  va  bajarilayotgan  loyihaviy  protseduralar 

doirasining  kengayishi  TVKlarda  ancha  takomillashgan  mini-EHMlar  qo„llanilishini  taqozo  qiladi. 

Shunday  qilib,  bir  darajali  ALTlarda  kompleksning  asosiy  EHMlariga  mo„ljallangan  dasturlar 

paketlaridan  foydalaniladi.  Terminal  mikroEHMlari  asosiy  EHM  bilan  dasturaviy  mos  keladi  va 

masalalarni  asosiy  EHMda  ochish  uchun  tayyorlash  yoki  oddiy  masalalarni  o„sha  dasturaviy  va 

informatsion vositalar yordamida yechish uchun hizmat qiladi. Bir darajali ALTlarning imkoniyatlari 

cheklangan.  Shu  sababli  yirik  korxonalarning  ALTlarida  unumdorligi  katta  bo„lgan  EHMlardan 

foydalanishga  intilishadi.  ALT  darajalaridan  birini  bir  yoki  bir  nechta  EHM  hosil  qiladi.  Bu  daraja 

markaziy  hisoblash  kompleksi  (MHK)  deb  ataladi.  Zamonaviy  ALTlarning  MHKlari  yuqori 

unumdorli  EHMlardan  foydalanishadi.  Ular  juda  katta  hisoblash  resurslarini  talab  qiladigan  eng 

---

 

20 

murakkab dasturaviy protseduralarni bajarishda ma‟lumotlarga dasturaviy ishlov berish funktsiyasini 

samarali  bajarishadi.  Lekin  foydalanuvchining  ALT  bilan  samarali  bog„lanish  va  ko„p  sonli  uncha 

qiyin  bo„lmagan  masalalarni  yechish  uchun  ALTda  interaktiv-grafik  kompleks  (ITK)  deb 

nomlanuvchi  ikkinchi  darajaga  ega  bo„lish  maqsadga  muvofiqdir.  MHK  va  ITKlarning  har  bir 

darajalarida mazmuni bo„yicha o„xshash loyihaviy protseduralarni bajarish uchun o„zining ADPlari 

bo„ladi.  

I k k i   d a r a j a l i  ALTlar radial va halqasimon strukturaga ega bo„lishi mumkin.  Halqasimon 

struktura halqasimon hisoblash tarmog„iga birikkan AIJga mos keladi. Bunday ALTda monitor tizimi 

va SUBD funktsiyalari hisoblash tarmog„i uzellari bo„ylab taqsimlanadi. 

U c h   d a r a j a l i   ALTlar  ikki  darajali  tizimning  texnikaviy  vositalaridan  tashqari  periferiyali 

dasturaviy-boshqariladigan  jihozni,  masalan  chizma  avtomatlashtirish,  fotoshablonlarni  tayyorlash 

uchun  qurilmalarini,  raqam-dasturaviy  boshqariladigan  dastgohlar  dasturlarini  nazorat  qilish  uchun 

komplekslarni, o„z ichiga olgan bo„lishi kerak.